گام اول دولت برای معدن کاری دیجیتال

به گزارش دنیای معدن، با وجود همه تلاش های شرکت های دانش بنیان در ایران، هوشمندسازی معادن تا به امروز به معنای واقعی محقق نشده است. دانش بنیان ها، در این سال ها تلاش زیادی برای توسعه دانش در این زمینه و فراهم کردن زیرساخت و پکیج های خدماتی موردنیاز معدنکاران کرده اند؛ اما مشکلات خارجی و تحریم ها از یکسو و از سوی دیگر مشکلات داخلی نظیر بی اعتمادی شرکت ها به مجموعه های دانش بنیان و نبود بستر اینترنتی مناسب برای پیشبرد هوشمندسازی معادن، روند هوشمندسازی در ایران را بسیار سخت کرده است.

اما در چند روز اخیر تفاهم نامه ای میان چهار نهاد دولتی امضا شد و هدف آن ، هوشمندسازی معادن و ساخت زمینه‎ های همکاری میان شرکت‎ های بزرگ و مجموعه های دانش بنیان بود. امضاکنندگان این تفاهم نامه، وجیه الله جعفری رئیس سازمان ایمیدرو، رضا محتشمی پور معاون وزیر صمت، حسین ملازاده دبیر ستاد فناوری های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی و محمدامین آقامیری معاون فناوری و نوآوری بودند. هدف اصلی این تفاهم نامه تعامل موثر و در راستای شعار سال، یعنی «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین»، در حوزه معادن است، یعنی قرار است فناوری های هوشمندسازی با رویکرد افزایش بهره وری، رقابت پذیری و تاب آوری معادن اجرایی شوند. این چهار نهاد دولتی هم تضمین داده اند با همه ابزار خود، به تسریع روند این پروژه کمک کنند. زمینه های همکاری در این تفاهم نامه عبارت است از: «تعریف و راهبری کنسرسیوم های تحقیق و توسعه بزرگ مشترک میان بنگاه ها و صنایع بزرگ معدنی دارای توانمندی تحقیق و توسعه و شرکت های دانش بنیان»، «احصای نیازهای تجمیعی فناورانه بنگاه ها و صنایع معدنی برای ایجاد بازار مقیاس بزرگ برای شرکت های دانش بنیان» و «تضمین ریسک بنگاه ها و صنایع بزرگ معدنی در همکاری با شرکت های دانش بنیان». به جز این برخی از ابزارهای ایجابی و نفعی که وزارت صمت و ایمیدرو تضمین داده از آن استفاده می کند «تعریف بسته های تشویقی معنادار برای بنگاه ها و صنایع بزرگ معدنی برای ترغیب آنها به پذیرش فناوری های نوین» است. از این رو «دنیای اقتصاد» در همین رابطه با «علی بابایی»، مدیرکل فناوری و نوآوری دفتر وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت وگویی داشته و به جزئیات این تفاهم نامه پرداخته است.

تفاهم نامه اخیر در بحث معدن کاری دیجیتال که میان چهار نهاد دولتی منعقدشده مسیر جدیدی در حوزه معدن است. اگر ممکن است جزئیات بیشتری درخصوص این تفاهم نامه و طرفین آن ارائه کنید.

این تفاهم نامه بدون اغراق بزرگ ترین تفاهم نامه بین دفتری در حوزه دانش بنیان سال جدید است. سازمان ایمیدرو، دفتر فناوری و نوآوری وزارت صمت و معاونت معادن وزارت صمت چهار مجموعه ای هستند که از وزارت صمت در این تفاهم نامه دخیل بودند. دو مجموعه وزارت ICT، ستاد توسعه فناوری اقتصاد دیجیتال هم به این تفاهم نامه پیوسته اند که بحث هوشمندسازی این تفاهم نامه را تامین می کنند. این پنج مجموعه ورای بوروکراسی و بدون نامه نگاری تلاش کردند که این کار بزرگ را انجام دهند و حاصل این امر، به تفاهم نامه فوق رسید. می توان بدون اغراق گفت که این تفاهم نامه بزرگ ترین پروژه دانش بنیان در کشور است؛ زیرا معادن و شرکت های بزرگ درگیر این کار می شوند. همچنین قرار است هریک از این مجموعه ها با همه توان و ابزار خود به پیشرفت تفاهم نامه کمک کنند.

منظور از استفاده از همه توان و ابزار در این مجموعه ها چیست؟ دقیقا چه اقداماتی قرار است انجام شود؟

مثلا ایمیدرو تضمین کرد که بودجه های تعیین شده در تفاهم نامه را تامین کند، یعنی ایمیدرو قصد دارد که کار در پروژه های کوچک ابعاد را کنار بگذارد و همه تلاش و منابع خود را برای پیش برد این تفاهم نامه و هوشمندسازی معادن بگذارد. هوشمندسازی معادن یک انقلاب بزرگ ایجاد می کند و پروژه های کوچک تر هم سعی داشتند در ابعاد کوچک تر چنین کنند، به همین دلیل هم ایمیدرو تعهد داده که کار در اکثر پروژه های کوچک خود را به تعویق اندازد تا پروژه هوشمندسازی معادن در این تفاهم نامه کامل شود. ما صندوق بزرگی تحت عنوان صندوق «بیمه سرمایه گذاری فصل معادن» داریم و این گونه بسیج منابع رخ داد. ایمیدرو همچنین قرار است نیازهای هوشمندسازی این پروژه را به صورت تجمیعی حل کند. یکی از مشکلاتی که شرکت های دانش بنیان در کشور ما دارند، عدم احساس نیاز به همکاری با یکدیگر بوده است. شرکت های دانش بنیان هم ریسک اجرای پروژه های معدنی را قبول نمی کنند زیرا این پروژه های کوچک برای آنها به صرفه نیست. حالا ایمیدرو قرار است این نیاز را به صورت تجمیعی اعلام کند و با این عمل، قیمت تمام شده هم کاهش می یابد؛ زیرا شرکت دانش بنیان مجبور است در رقابت با شرکت های مشابه خارجی رقابت کند. «ستاد توسعه فناوری های اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی» هم منابع بزرگ و جدی مالی دارد که قرار است آن را در همین پروژه تفاهم نامه به سمت هوشمندسازی معادن هدایت کند. هم ستاد و هم وزارت اطلاعات و ارتباطات بر همکاری شرکت های بزرگ با مجموعه های دانش بنیان تاکید دارند. این دو مجموعه تعهد دادند که مجموعه های دانش بنیان را مورد ارزیابی عمیق قرار دهند و به جز آن ریسک این همکاری را هم تضمین کردند، یعنی اگر شرکتی در همکاری با مجموعه دانش بنیان بررسی و تضمین شد، چنانچه دچار زیان شود، این دو مجموعه ضمانت می کنند که این ضرر را به آن شرکت باز گردانند. به جز این هم قرار است اقدام به تشکیل کنسرسیوم شود. این دو تعهد برای شرکت های بزرگ بسیار مهم است. در همه این سال ها، بزرگ ترین مانع همکاری مجموعه های دانش بنیان و شرکت های بزرگ همین احتمال ریسک بوده که شرکت ها را ناچار می کند با احتیاط بیشتری تصمیم بگیرند، به همین دلیل ستاد و وزارت ارتباطات این بخش را بر عهده گرفتند. یکی دیگر از تعهدات وزارت صمت، این بود که پروانه بهره برداری را مشروط بر دانش بنیان شدن شرکت های معدنی کند، یعنی وزارت صمت و معاونت معدنی این وزارتخانه در صورتی به متقاضیان، پروانه کار در معادن را می دهد که دانش بنیان شده باشند یا برنامه ای برای حرکت به سمت دانش بنیان شدن داشته باشند. وزارت صمت در واقع تعهد داده است که ابزارهای تمدید پروانه را مشروط بر هوشمندسازی شرکت ها می کند.

این تفاهم نامه قرار است چه زمانی و چگونه اجرا شود؟

همه این پنج مجموعه قرار است ابزارها را به کنسرسیوم های تحقیق و توسعه بزرگ ملی هدایت کنند. همچنین قرار است ریسک اتصال شرکت های بزرگ و مجتمع های دانش بنیان را کاهش دهند. برخی از فناوری ها هنوز نیاز به کار دارند؛ به همین دلیل مقرر شده که ما در شهر تهران یک مرکز تحقیق و توسعه تاسیس کنیم که هم دانشگاه و هم شرکت ها به طور متمرکز بر این فعالیت ها تمرکز کنند. ما در برخی از موارد ممکن است در دانش فنی هنوز به آن پختگی لازم نرسیده باشیم. هرقدر هم در دو سال بخواهیم تلاش کنیم، ممکن است در زمان موردنظر به پختگی لازم در برخی موارد نرسیم، بنابراین به سمتی رفتیم که به طور موقت متخصص خارجی به کشور دعوت کنیم و آنها به بخش داخلی ما کمک کنند و هنگامی که خارج شدند فناوری خود را به کشور انتقال دهند. در چهار حوزه اکتشاف، فرآوری، بهره وری و ایمنی پرسنل و خط تولید قرار است از متخصصان دعوت کنیم.

متخصصان خارجی که قرار است به کشور دعوت شوند از کدام مبدا انتخاب شدند؟

مبدا این متخصصان با توجه به زمینه همکاری ممکن است متفاوت باشند. متخصص ها باید در وهله اول حاضر باشند با ما همکاری لازم را انجام دهند. متخصصان موردنظر ما عموما بازنشستگان شرکت های خارجی هستند که دیگر مالکیت و وابستگی فکری خاصی به کشورهای دیگر ندارند. ما به طور خاص از چین، هند و کشورهای اروپای شرقی که حاضر به همکاری با ایران هستند، درخواست کرده ایم، ضمن اینکه ایران در این کشورها دفاتر انتقال فناوری دارد و به همین دلیل می توانیم و قرار است از این متخصصان استفاده کنیم. در برخی موارد هم قرار است از ایرانی های متخصص که خارج از کشور زندگی می کنند کمک بگیریم. همچنین ما بیش از ۴۰۰ هزار سرمایه دانشی انسانی در خارج از کشور داریم که رئیس جمهور هم تاکید زیادی بر بهره گیری از دانش آنان داشته است. می خواهیم از متخصصانی بهره بگیریم که در زمینه هوش مصنوعی در معنای عام و به طور خاص در معادن همکاری کرده اند. معاونت بین المللی فناوری و دفتر مرکز همکاری های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری بازوهای ما در به کارگیری مهندسان و متخصصان خارجی چینی، هندی و اروپای شرقی و همچنین ایرانیان فناور در خارج از کشور هستند.

در تفاهم نامه ذکر شده که بنگاه های اقتصادی معدنی با ابزارهایی مانند تشویق، به همکاری در این تفاهم نامه ترغیب می شوند. تشویق در نظر گرفته شده در این تفاهم نامه مشخص شده است؟

اصل تشویق همان گارانتی ریسکی است که ستاد و وزارت ارتباطات، آن را تضمین کرده اند. این عمل، اعتماد شرکت های بزرگ را حتما جلب می کند، زیرا با چنین نگاهی شرکت های بزرگ متوجه می شوند که مجموعه ها در وهله اول ارزیابی و پس از آن کنسرسیوم شده اند. مجموعه های دانش بنیان پیشنهادی، مجموعه های توانمندی هستند که می توانند بدون ریسک این کار را به سرانجام برسانند. برخی مواقع انگیزه اصلی برای معدن کاران این است که وزارت صمت، تمدید پرونده بهره برداری از معادن را به هوشمندسازی آنان مشروط کرده است. این ابزارهای سیاستگذاری است که دولت از آن استفاده کرده است. اگر معدنی دست به هوشمندسازی زد، دولت هم با رفع موانع، ادامه فعالیت برای این معدن را تسهیل می کند. دولت، وزارت صمت و ایمیدرو بیشترین ورود را از همین دریچه و با استفاده از همین ابزار داشته اند.

بستر اینترنت پرسرعت ۵G که برای این برنامه نیاز است چگونه تامین می شود؟

این مساله جزو تعهدات وزارت ارتباطات است؛ زیرا زیرساخت های زیادی لازم دارد. این وزارتخانه از طریق شرکت هایی که دارد این بستر را فراهم می کند.

معدن کاری دیجیتال چه مزیت هایی دارد؟

معدن کاری دیجیتال، به طور خاص در حوزه های اکتشاف، استخراج و فرآوری، تحولات عظیمی ایجاد می کند. قرار است با این عملیات، اکتشاف ما هوشمندسازی شود. می خواهیم از تصاویر ماهواره ای برای بررسی بهتر در زمینه های متفاوت استفاده کنیم. حتی قرار است از بلاک چین برای شفافیت بیشتر لایه های اکتشافی استفاده کنیم. اتوماسیون ناوگان و پیش بینی خرابی و تعمیرات ماشین آلات به معادن ما اضافه می شوند و همین قدرت زیادی به معادن می دهد؛ زیرا دقیقا می دانیم یک ماشین درست در چه زمانی دچار مشکل می شود و از آسیب به خط تولید جلوگیری می شود. مدیریت زمان توقف و سنسورهای حساس برای افزایش بهره وری و همچنین ایمنی وارد معدن کاری می شود و به جز همه این ها در زمینه انرژی می توانیم بسیار حساب شده تر و با صرفه جویی عمل کنیم. همه این ها مواردی است که با اجرایی شدن این تفاهم نامه قرار است به بخش معدن ما اضافه شود تا شاهد توسعه و افزایش بهره وری هرچه بیشتر در این حوزه و بخش باشیم.