سیزده اقدام جدید دولت سیزدهم در بخش معدن

 به طوری که با شکوفایی و جهش در این بخش تمام حلقه های زنجیره ارزش در پایین دست آن  عمیقا متاثر خواهند شد . متاسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم با سیاستگذاری ها و تصمیمات اشتباه فراوان ، این بخش از اقتصاد روز به روز ضعیف تر و منفعل تر از قبل گردید تا جایی که 50 درصد ظرفیت بالفعل ذخایر زیرزمینی کشور به حالت بالقوه بازگشت و بسیاری از معادن تعطیل تا به حالت نیمه تعطیل درآمدند . رسالت حاکمیت و به نمایندگی از آن ، دولت و به طور خاص وزارت صمت در احیای این بخش از اقتصاد کشور در دولت سیزدهم اهمیت بسیار زیادی داشته و ان شا الله با توکل بر خداوند متعال و استفاده از رهنمود های مقام ولایت  والبته با ریلگذاری و برنامه ریزی صحیح در این بخش به اهداف عالیه و جایگاه اصلی و آرمانی این حوزه مهم اقتصادی کشور خواهیم رسید . هر چند معاونت جدید امور معادن و فرآوری مواد در 11 ماه نخست دولت سیزدهم در حال ایجاد زیرساختها برای جبران مافات و تغییر ریل از مسیری 30 ساله با هدف ایجاد جهش و تحول در این بخش مهم اقتصادی بوده است اما از مولفه ی زمان در مدیریت منابع و رشد آنها غافل نبوده است و اقداماتی در جهت اقدامات درست قبلی و تصحیح فرآیندها و اقدامات منجر به وضع نا مناسب ابتدایی این دولت انجام داده است که در ذیل به مهمترین آنها خواهیم پرداخت ؛  

1- پایش و سامان دهی کلیه محدوده ها ی معدنی

در این طرح نسبت به پایش، سامان دهی و برنامه ریزی محدوده و معدن کشور  و دسته بندی آنها و اجرای آن در راستای تولید مواد معدنی و تکمیل زنجیره تولید بصورت لایه بندی به همراه تراز میزان ذخیره مواد معدنی و تولیدات آن، با هدف صیانت از مواد معدنی (ثبت آمار تولید در سامانه تجارت، ثبت فاکتورهای تولید مادة معدنی و باطله در سامانه تجارت، تطبیق طرح‌های بهره‌برداری با عملیات اجرایی، رصد و پایش حمل مواد معدنی از مبدا تا مقصد، تعیین حجم برداشت مواد معدنی با عملیات نقشه برداری و پهبادی، پایش ایمنی در معادن) برنامه ریزی و در دست اقدام می باشد.  در این پایش محدوده‌ها و معادن به‌لحاظ مالکیت، فعّال و غیرفعّال بودن، اعتبار پروانه  برنامه‌ریزی جهت تکمیل زنجیرة ارزش افزوده از طریق سامانه کاداستر صورت گرفته است.

2- محاسبه و ابلاغ هوشمند حقوق دولتی

محاسبه و ابلاغ حقوق دولتی بصورت الکترونیکی برای اولین بار در کشور و  در راستای سامان دهی حقوق دولتی به کلیه معادن ابلاغ گردیده است ، مشخص نمودن میزان معوقات و احصاء میزان استخراج اسمی معادن از جمله موارد احصا شده در این روش است. که  شامل:

 الف- اصلاح روش محاسبه و دریافت حقوق دولتی و الکترونیکی نمودن محاسبه و ابلاغ حقوق دولتی طی تقویم مشخص برای سال 1402   

ب- تهیه گزارش های مدیریتی از سیستم  

 ج- به روز رسانی ضمانت نامه های بانکی جهت تضمین پرداخت حقوق دولتی  

می باشد .

3- اجرای طرح صیانت از مواد معدنی

در راستای صیانت از مواد معدنی  برنامه ریزی لازم انجام شده است و با درصد پیشرفت فیزیکی مناسب در حال اجرا می باشد .  

الف- ثبت آمار تولید در سامانه جامع تجارت

ب- تعیین کیفیت،کمیت و مکان ماده معدنی و باطله و اهداف استفاده و کاربرد آن، تطبیق طرح‌های بهره‌برداری با عملیات اجرایی، تعیین حجم برداشت مواد معدنی، تعیین مقیاس ایمنی در معادن با روش نقشه‌برداری پهبادی که در سه استان شروع و در سه استان دیگر برنامه ریزی شده است.

ج- رصد و پایش حمل مواد معدنی از مبدا تا مقصد که برنامه ریزی لازم انجام و در مرحله آزمایش بصورت پایلوت می باشد.

4- تامین ماشین آلات سنگین معدنی از داخل و خارج از کشور

بررسی و احصاء ماشین آلات مورد نیاز در حوزه معدن که موضوع از محل واردات و تضمین خرید تولیدات داخل در حال انجام می باشد.

الف-صدور بخشنامه جهت واردات  ماشین آلات  با عمر0 تا 10 سال که با تسهیل و تسریع آن  برای کلیه واحدهای معدنی و حذف امضای طلایی این فرآیند که در طول هفت ماه بیش از 900 فقره مجوز تاکنون صادر گردیده وسرعت صدور مجوز نسبت به زمان مشابه سه برابر شده است که گواه آن پایین آمدن قیمت خرید و هزینه اجاره ماشین آلات معدنی  در یک ماه اخیر می باشد.

ب- تامین ماشین آلات ساخت داخل با  تضمین خرید از محل صندوق بیمه سرمایه گذاری معدن از اعتبارات وزارت صمت و فروش به مصرف کنندگان با تسهیلات که در مرحله  

5- احیاء و فعالسازی  معادن غیرفعال

در راستای احیا و فعال سازی معادن غیر فعال اقدامات انجام شده به شرح ذیل:

الف- احصاء و عارضه یابی علت غیر فعال شدن و پیگیری جهت فعال سازی که از نیمه دوم سال 1400 تاکنون بیش از 400 مورد که تعداد 195 فقره در سال جاری فعال گردیده است.

ب- احصاء 12200 فقره محدوده و معادن در لایه مزایده که در اختیار وزارت صمت قرار دارد،که تعداد 5349 فقره در مزایده عمومی در سال 1401 قرار گرفته و الباقی طی برنامه ریزی انجام شده طی دو نوبت در انتهای سال 1401 و ابتدای سال 1402 جهت واگذاری بصورت مزایده عمومی با اطلاع رسانی عمومی اقدام می گردد.

ج- تهیه تعداد 37 بسته سرمایه گذاری معدن که شامل چندین محدوده معدنی با یک نوع ماده معدنی در راستای ایجاد واحد فرآوری در همان منطقه که تعداد 10 بسته آن، آماده گردیده که اولین مورد در استان زنجان با  اطلاع رسانی عمومی در آبان ماه اجرا میگردد.  

 

6- تهیه ترازنامه منابع معدنی و یکپارچه سازی داده ها

برنامه ریزی و سیاست گذاری صحیح اقتصاد معدن مستلزم جامعیت اطلاعات و داده ها است. در این راستا برای اولین بار میزان ذخیره به تفکیک ماده معدنی احصاء و آماده گردیده است.  

7- شفاف سازی ، تسریع و هوشمند نمودن خدمات معدنی به متقاضیان  

الکترونیکی نمودن فرآیندهای معدنی در بستر سامانه در راستای تسهیل و تسریع خدمات به متقاضیان و نیز در جهت شفاف سازی اطلاعات در بستر سامانه اقدامات لازم با احصاء کلیه فرآیندهای حوزه انجام و اغلب خدمات به متقاضیان بصورت الکترونیکی انجام می شود و به مرور در حال تکمیل می باشد.

8- پایش ،تجمیع و ساماندهی بخشنامه های متعدد و گاها متضاد

کلیه دستورالعمل ، بخشنامه ها و ابلاغ های معاونت امور معادن در ده سال اخیر، ضمن جمع بندی و حذف موارد تداخلی، همپوشانی و مغایرت ها بصورت بخشنامه های جامع طی یک فایل، تهیه و در تیرماه سال جاری جهت بهره برداری اداره کل صمت استان ها و متقاضیان ابلاغ گردید.

9-  آغاز فعالیت معادن فرا سرزمینی با اولویت همسایگان و منطقه

شروع مذاکرات در جهت بهره برداری از معادن کشورهای همسایه از جمله افغانستان در راستای بهره برداری از معادن سنگ آهن منطقه خواف در راستای تامین مواد اولیه زنجیره فولاد  

10- تغییر ریل در شناسایی و پی جویی ذخایر معدنی

«طرح ایجاد پایگاه داده های علوم زمین با همکاری سازمان زمین شناسی» است که در حال حاضر در اجرای مطالعه اکثر پهنه‌ها، ابتدا براساس داده‌های موجود و حداکثر بررسی دورسنجی مرحله شناسایی انجام و بدون تهیه هرگونه داده‌ جدیدی، داده‌های قبلی تلفیق و محدوده‌های امیدبخش تعیین می‌شوند، صورت گرفته است. که با توجه به اهمیت پروژه های پی جویی و اکتشاف :

الف) اجرای طرح پهنه بندی محدوده های اکتشافی که از سال 1392 با هدف انجام عملیات اکتشافی فاز شناسایی و پی جویی  و ماده 32 آیین نامه اجرایی قانون معادن  با  ابلاغ دستورالعمل مربوطه انجام و  در همین راستا  حدود 325 پهنه اکتشافی به عاملین منتخب دارای صلاحیت فنی و مالی واگذارگردید که ماحصل آن معرفی 1434 محدوده امیدبخش معدنی است که در صورت سیر مراحل استعلام ماده 24 قانون معادن و صدور پروانه اکتشاف وارد فاز اکتشاف  مراحل 3 و 4 خواهند شد.  

ب) طرح تحول زمین شناسی و اکتشافات ذخایر معدنی کشور که در راستای تفاهمنامه سه جانبه فی مابین معاونت معدنی وزارت متبوع، سازمان زمین شناسی و ایمیدرو با هدف تهیه نقشه های 1:50000 اقتصادی  هدف گذاری و در استانهای خراسان جنوبی و کردستان اجرایی شده است. لازم به ذکر است تا کنون طبق برنامه پروژه 60 ورقه نقشه در استان خراسان جنوبی تهیه شده است و برنامه تهیه 75  نقشه دیگر در استان کردستان در دست اقدام است.  

11-  بازنگری اهلیت واگذاری محدوده  معادن

اهلیت ورود افراد حقیقی و حقوقی جهت سرمایه‌گذاری در معادن بازنگری و به  صورت بخشنامه صلاحیت فنی و مالی جدید مطابق قانون برای اولین بار اصلاح و به ادارات کل استان ها  ابلاغ و اجرا  گردیده است.  

12- مردمی سازی اقتصاد معدن

یکی از اولویت‌های دیگر مردمی سازی اقتصاد بخش معدن و محرومیت‌زدایی از مناطق محروم با استفاده از ظرفیت توسعه معدن در این مناطق است که از طریق انتقال سهام معادن بزرگ به مردم و افراد بومی برای ارتقاء شاخص‌های عدالت اجتماعی در حال پیگیری است. در اولین مرحلة محدوده اکتشافی جانجا که بالغ بر 580 میلیون تن ذخیرة مس کشف شده داشته و در 50 کیومتری جنوب شرق نهبندان و در شهرستان نیمروز استان سیستان و بلوچستان قرار دارد، از طریق مزایده واگذار شده است. در این مزایده پیمانکار متعهد شد که 40 درصد از سهام معدن به مردم منطقه واگذار شود عملیات اجرایی این پروژه از فروردین 1401 آغاز شده است. و نیز بسته های سرمایه گذاری  در همین راستا اقدام می گردد.  

 

13- پروژه طراحی الگوریتم های نظارت بر زنجیره فولاد ، مس ، آلومینیوم، سیمان و سرب وروی

در محورهای نظارت بر زنجیره محصولات معدن وصنایع معدنی موارد مشروحه ذیل تحت نظارت می باشد:  

1-تخلفات خرید خارج از بورس 2-تخلفات فروش خارج از بورس3-عدم رعایت کف عرضه هفتگی در بورس 4-عدم ثبت فاکتور در سامانه جامع تجارت. 5- خرید مواد اولیه از بورس انجام شده ولی محصول معادل در بورس عرضه نشده است.6- تدوین شیوه نامه عرضه تلفیقی ورق های فولادی و برای جبران کسری از طریق واردات 7-پیگیری جهت افزایش عرضه محصولات در بورس کالا و نظارت بر خرید و فروش آنها  

کارگروه تحقیقاتی معدنی شهید حسام خوشنویس