مزایده ۵۰۰۰ معدن متروکه؛ شوک بزرگی به طبیعت/ جاده های دسترسی به معادن، کانون فرسایش بادی

به گزارش دنیای معدن، چندی پیش اخباری مبنی بر مزایده و واگذاری ۵۰۰۰ معدن متروکه به شرکت های خصوصی منتشر شد. یکی از فعالیت های اقتصادی که به محیط زیست آسیب شدید و غیرقابل جبرانی وارد می کند، معدن کاوی است که از جمله آثار آن می توان به آلودگی آب های زیرزمینی، جاده سازی ، تخریب مناطق کوهستانی همچنین از بین رفتن تنوع جانوری و پوشش گیاهی و...اشاره کرد. به گفته مسعود امیرزاده - فعال و دکتری محیط زیست - بدون شک تداوم روند فعلی معدن کاوی در کشور غیر قابل جبران خواهد بود چراکه زمانی که یک معدن باز شود و استخراج از آن صورت گیرد، نمی توان برای جبران آن اقدامی کرد اما اگر پیش از اقدام به استخراج از معادن برنامه ریزی صحیح وجود داشته باشد، می توان آثار مخرب ناشی از آن را کاهش داد.

مکاتبه محیط زیست با وزارت صمت درباره ۵۰۰۰ معدن متروکه

حسن اکبری در گفت و گو با ایسنا، در پاسخ به این پرسش که چه تعداد از ۵۰۰۰ معدن متروکه در مناطق چهارگانه محیط زیست قرار دارند، اظهار کرد: ما درباره این موضوع با وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مکاتبه کرده ایم. نکته حائز اهمیت این است که معادن چه در داخل مناطق چهارگانه و چه در خارج آن اگر در فاصله زمانی کوتاه واگذار شوند، شوکی به طبیعت کشور وارد می شود که منجر به تغییرات اساسی در اکوسیستم ها خواهد شد.

وی افزود: در شرایطی که با تغییر اقلیم و خشکسالی در بسیاری از نقاط کشور هستیم و فعالیت های انسانی بر پیکر طبیعت مانند جاده ها زخم زده اند، ظرفیت و توان اکوسیستم های کشور با آغاز همزمان فعالیت تعداد زیادی معدن کاهش می یابد و طبیعت توان خودپالایی و احیای آسیب های وارد شده بر اثر تخریب ها را نخواهد داشت.

اکبری خاطرنشان کرد: در مکاتبات انجام شده با وزارت صمت، به لحاظ فنی و کارشناسی از آن ها خواستیم تا به یکباره این اتفاق نیفتد. به علاوه درباره محدوده معادن نیز استعلام کرده ایم. وزارت صمت معتقد است که این معادن در گذشته سابقه ای داشتند و برابر قانون این اقدام را انجام می دهند. با این وجود ما دوباره با استان ها مکاتباتی کرده ایم تا برای هرگونه فعالیت و صدور مجوز در داخل مناطق با ما هماهنگی کنند تا اقدامات قانونی لازم را انجام دهیم.

آیا معادن متروکه داخل مناطق چهارگانه محیط زیست هستند؟

به گفته معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به نظر می رسد بیشتر معادن خارج از مناطق چهارگانه قرار دارند اما نکته حائز اهمیت این است که بسیاری از زیستگاه های خوب حیات وحش خارج از این مناطق هستند. بدین جهت اگر طبیعت خارج از مناطق چهارگانه مورد دست اندازی قرار گیرد، مطمئنا مناطق حفاظت شده چهارگانه - که مانند جزایر پراکنده هستند - نمی توانند تنوع زیستی کشور را حفظ کنند. به علاوه ما با چالش هایی مانند فرسایش بادی و گردوغبار مواجه می شویم و در نهایت تمامی این موارد، آسیب ها و هزینه هایی را متوجه خودمان خواهد کرد.

جاده های دسترسی به معادن، عاملی برای ورود انسان به زیستگاه های بکر

اکبری نگاه به معادن براساس سطح را غلط انداز دانست و افزود: گاهی وزارت صمت به صورت مقایسه ای عمل می کند. به عنوان نمونه می گوید معادن واگذار شده دو درصد مساحت کل کشور است و این عددی نیست اما به نظر من این نگاه درست نیست چراکه معادن نیاز به جاده دسترسی دارند. فعالیت های معدنی با سایر فعالیت های انسانی متفاوت است و آن تفاوت این است که معادن غالبا در قلب زیستگاه های بکر ما هستند؛ زیستگاه هایی که مامن بسیاری از گونه های باارزش ما به ویژه «گونه های خجالتی» هستند که به حضور انسان حساسیت دارند و برخورداری از امنیت برایشان دارای اهمیت بسیاری است.

وی ادامه داد: سایر فعالیت های انسانی مانند توسعه شهرسازی، جاده های مواصلاتی، توسعه کشاورزی و ... در دل کوهستان ها و زیستگاه های بکر ما غالبا رخ نمی دهند اما معادن درست در دل آن ها است.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره تبعات احداث جاده دسترسی به معادن گفت: با احداث این جاده ها، راه انسان به زیستگاه های بکر باز می شود و ممکن است سوءاستفاده گران مانند شکارچیان، گردشگران یا طبیعت گردان بسیاری از مسائل را رعایت نکنند. حضور آنان برای بسیاری از گونه های حیات وحش گوشه گیر - که از فعالیت های انسانی دور هستند - به ویژه گربه سانان و برخی گونه های با ارزش حفاظتی بالا آسیب زا است.

جاده های دسترسی به معادن کانون های فرسایش بادی

اکبری افزود: جاده های دسترسی به معادن خود غالبا کانون های خطی فرسایش بادی هستند. اکنون عمده آلودگی هوای کشور به علت افزایش ذرات معلق است. بخش عمده ای از ذرات معلق منشا طبیعی دارند و ناشی از فرسایش بادی هستند. برخی کانون ها با اندک وزش باد گردوغبار را وارد هوا می کنند و بسته به شرایط و اندازه، مدتی را در هوا معلق می مانند.

رها کردن معادن، زخمی بر پیکره طبیعت

وی به مشکل دیگر معادن اشاره کرد و توضیح داد: غالب معادن و جاده های دسترسی آن ها پس از فعالیت معدن رها می شوند. برخی معادن نیز فعالیت خود را آغاز می کنند اما به علت عدم کیفیت نوع ماده معدنی رها می شوند و نه تنها تاثیری در اشتغال و اقتصاد ندارند بلکه اثرات تخریبی بر پیکره طبیعت بر جا می گذارند. در نهایت نیز راه ورود برای رفت و آمد انسان به محدوده اکتشاف شده باز می کنند.

آسیب پوشش گیاهی از معدن کاری

اکبری درباره آسیب وارد شده به پوشش گیاهی بر اثر معدن کاری اظهار کرد: پوشش گیاهی نیز به طور مستقیم از فعالیت های معدن کاری آسیب می بیند. در ابتدای فعالیت معادن بیشتر جاده های دسترسی به آن ها خاکی هستند بنابراین با عبور کامیون ها گردوغبار به هوا بر می خیزد و تا چند ۱۰۰ متر اطراف جاده گردوغبار بر پوشش گیاهی نشست می کند. در نتیجهفعالیت گیاهان و پوشش گیاهی منطقه مختل خواهد شد.

وی افزود: گیاه و بوته در منطقه اکسیژن تولید می کنند، به علاوه مورد تغذیه حیات وحش نیز هستند. بر اثر نشست گردوغبار بر منافذ گیاه کارکرد آن مختل و به یک گیاه بلااستفاده تبدیل می شود.

فعالیت های معدنی باید متوقف شوند؟

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره فعالیت های معدنی توضیح داد: با همه این تبعات ما نمی گوییم فعالیت معدنی صورت نگیرد چراکه از ذخایر کشور هستند و باید از آن ها استفاده کنیم اما بهره گیری از تمام ذخایر به صورت همزمان ضرورتی ندارد. لازم است به اندازه نیاز فعلی از هر نوع ماده معدنی در کشور بهره برداری و پس از اتمام ذخیره معدن، آن مکان را بازسازی کنیم. متولی برداشت از معدن باید آن را بازسازی کند و راه های دسترسی به معدن را از بین ببرد و زیستگاه را احیا کند. سپس به سراغ ذخیره بعدی رود.

اکبری در پایان تاکید کرد: ما نباید به تمامی درخواست های معدنی کشور پاسخ دهیم و همه ذخایر را واگذار کنیم. اگر یکباره این اتفاق رخ دهد هیچ حیات وحش و تنوع زیستی در کشور مکانی برای زندگی نخواهد داشت. طبیعت نیز نمی تواند زخم هایی که بر پیکر او ایجاد شده است را ترمیم کند.