چین با انحصار صادرات عناصر معدنی کمیاب به جنگ آمریکا می‌رود؛ خاک پاشیدن به چشم ترامپ
دنیای معدن-ترجمه: سینا ولی‌‌‌میرزا/در سال ۲۰۱۹ پس از آغاز نخستین جنگ تجاری دونالد ترامپ با چین، «شی جین‌‌‌پینگ» رهبر این کشور، در سفری پر سر و صدا به کارخانه‌‌‌ای بی‌‌‌نام و نشان در شهر صنعتی گانژو، خطاب به مقام‌‌‌های ارشد حزب کمونیست گفت: «فلزات نادر خاکی، منابع استراتژیک حیاتی هستند.» اکنون، با گذشت نزدیک به شش‌سال، تسلط چین بر زنجیره تامین این فلزات، به موثرترین ابزار آنها در جنگ تجاری تازه با ایالات‌متحده تبدیل شده است.
این عناصر ۱۷گانه در ساخت فناوری‌‌‌های بسیاری نظیر تلفن‌‌‌های هوشمند، خودروهای برقی، دستگاه‌‌‌های ام‌‌‌آرآی و تسلیحات پیشرفته‌‌‌ای همچون جنگنده‌‌‌های رادارگریز F-۳۵ و زیردریایی‌‌‌های اتمی به‌‌‌کار می‌‌‌روند و برخلاف تعرفه‌‌‌های گمرکی، این حوزه‌‌‌ای است که ترامپ در آن امکان پاسخگویی متقابل به چین را ندارد.
فلزات نادر خاکی کمیاب نیستند و در کشورهای زیادی از جمله ایالات‌متحده یافت می‌‌‌شوند؛ اما استخراج و فرآوری آنها بسیار دشوار، پرهزینه و برای محیط‌‌‌زیست آلاینده است. آمریکا و دیگر کشورها دهه‌‌‌ها به واردات فلزات نادر فرآوری‌‌‌شده از چین وابسته بوده‌‌‌اند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، چین ۶۱درصد از استخراج جهانی و ۹۲درصد از فرآوری و تولید جهانی این عناصر را در اختیار دارد. در تاریخ ۴ آوریل، پس از سال‌ها هشدارهای غیرمستقیم، دولت چین صادرات هفت‌نوع از فلزات نادر را محدود کرد؛ اقدامی که در پاسخ به تعرفه ۳۴درصدی متقابل ترامپ بر کالاهای چینی صورت گرفت. طبق مقررات جدید، تمامی شرکت‌ها باید برای صادرات این هفت‌فلز و محصولات مشتق از آنها مانند آهن‌‌‌ربا، مجوز دولتی دریافت کنند.
روز سه‌‌‌شنبه، ترامپ دستور بررسی اعمال تعرفه بر واردات «مواد معدنی حیاتی» را صادر کرد؛ دسته‌‌‌ای وسیع‌‌‌تر که فلزات نادر خاکی را نیز دربر گرفته است. هدف این بررسی، ارزیابی اثرات واردات این منابع بر امنیت و تاب‌‌‌آوری ایالات‌متحده عنوان شده است. ترامپ در فرمان اجرایی خود اعلام کرد: «وابستگی ایالات‌متحده به واردات و آسیب‌‌‌پذیری زنجیره‌‌‌های تامین، ریسک‌‌‌هایی برای امنیت ملی، آمادگی دفاعی، ثبات قیمتی، رفاه و پایداری اقتصادی ایجاد می‌کند.» از زمان دولت اول ترامپ، آمریکا تلاش کرده است زنجیره تامین داخلی فلزات نادر خود را راه‌‌‌اندازی کند. سه‌شرکت فعال در صنعت فلزات نادر آمریکا به سی‌‌‌ان‌‌‌ان گفته‌‌‌اند که در حال گسترش ظرفیت تولید خود و تامین مواد اولیه از متحدان آمریکا هستند. با این حال، این تلاش‌‌‌ها سال‌ها زمان خواهد برد تا بتواند پاسخگوی تقاضای عظیم صنایع کلیدی آمریکا باشد.
سفارش‌‌‌های معلق‌‌‌شده
در حال حاضر، تاثیرات کوتاه‌‌‌مدت و فوری محدودیت‌های صادراتی چین به‌‌‌وضوح در بازار آمریکا احساس می‌شود. جان اورمراد، بنیان‌گذار شرکت مشاوره در حوزه عناصر نادر خاکی مغناطیسی(JOC)، به شبکه سی‌‌‌ان‌‌‌ان گفت که از زمان اجرای این دستور، ارسال محموله آهن‌‌‌رباهای نادر خاکی متعلق به دست‌‌‌کم پنج‌شرکت آمریکایی و اروپایی در چین متوقف شده است. اورمراد در ادامه گفت: «شرکت‌ها غافلگیر شده‌‌‌اند؛ آنها سردرگمی زیادی دارند و اکنون در انتظار شفاف‌‌‌سازی مقامات درباره الزامات دریافت مجوزهای صادراتی هستند.»
جاشوا بالارد، مدیرعامل شرکت عناصر نادر خاکی ایالات‌متحده نیز گفت که این محدودیت‌ها عمدتا بر عناصر نادر خاکی سنگین متمرکز است؛ عناصری که ۹۸درصد از کنترل تولید جهانی آنها در اختیار چین است (فلزات نادر سنگین کمیاب‌‌‌ترند، پردازش آنها دشوارتر است و از نظر اقتصادی باارزش‌‌‌تر هستند). بالارد گفت: «این بهترین برگ برنده چین است. آنها در برابر تعرفه‌‌‌های ما اهرم فشار زیادی ندارند، اما در این حوزه به‌‌‌وضوح دست بالا را دارند.»
دهه‌‌‌ها زمینه‌‌‌سازی
از اواخر دهه ۱۹۷۰، چین با بهره‌‌‌گیری از هزینه پایین نیروی کار، استانداردهای پایین محیط‌‌‌زیستی و استفاده از فناوری‌‌‌های خارجی صنعت عناصر نادرخاکی خود را گسترش داده است. به گفته استن تروت، بنیان‌گذار شرکت Spontaneous، بسیاری از این فناوری‌‌‌ها در ابتدا در آمریکا، ژاپن یا اروپا توسعه‌یافته بودند. در سال ۱۹۹۲، دنگ شیائوپینگ، رهبر آن زمان چین، در جریان بازدید از یکی از مراکز اصلی تولید عناصر نادر خاکی در منطقه مغولستان داخلی، جمله‌‌‌ای معروف را بر زبان آورد: «همان‌طور که خاورمیانه نفت دارد، چین عناصر نادر خاکی دارد.»
امروزه چین چشمانداز دنگ را محقق کرده و کنترل کامل زنجیره تامین این مواد را در اختیار گرفته است. تمایل چینی‌‌‌ها به سرمایه‌گذاری در فناوری، تحقیق و توسعه و خودکارسازی این صنعت سرمایه‌‌‌بر و پرهزینه باعث شده است تا افزایش هزینه نیروی کار در چین اثری بر تسلط این کشور بر صنعت عناصر نادر خاکی نداشته باشد. ظهور گزینه‌‌‌های ارزان‌‌‌تر چینی، شرکت‌های فعال آمریکایی در زمینه تولید آهن‌‌‌رباهای عناصر نادرخاکی را به‌‌‌تدریج از بازار خارج کرده است. به عقیده اورمراد، «آمریکا مهارت فنی خود را از دست داده است، نیروی انسانی ماهر در این صنعت پرهزینه و سرمایه‌‌‌بر وجود ندارد.» امروزه برای تمام جهان رقابت با «قیمت چینی» دشوار شده است؛ زیرا چین علاوه‌‌‌بر مقیاس تولید گسترده‌‌‌تر، از مشوق‌‌‌های دولتی نیز برخوردار بوده که به برتری آن دامن زده است. طبق گزارش سازمان زمین‌‌‌شناسی آمریکا، بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳، ایالات‌متحده ۷۰درصد از کل واردات ترکیبات و فلزات نادر خاکی خود را از چین تامین کرده است.
چالش و فرصت برای ایالات‌متحده
کارشناسان و فعالان صنعت معتقدند، این اقدامات کنترلی چین، گزینه‌‌‌های جایگزین برای سایر کشورهای جهان را به‌‌‌شدت محدود کرده است. با این حال، ایالات‌متحده در تلاش است تا این شکاف را پر کند. از سال ۲۰۲۰ تاکنون، وزارت دفاع ایالات‌متحده بیش از ۴۳۹میلیون دلار برای ایجاد زنجیره تامین داخلی عناصر نادر خاکی سرمایه‌گذاری کرده است. هدف این وزارتخانه، توسعه یک زنجیره تامین پایدار از معدن تا تولید آهنرباست که تا سال ۲۰۲۷ بتواند تمام نیازهای دفاعی ایالات‌متحده را تامین کند. برخی از شرکت‌های آمریکایی، اقدامات کنترلی چین را فرصتی برای تسریع تولید داخلی و تقویت زنجیره تامین خارج از قلمرو چین دانسته‌‌‌اند.
نیکولاس مایرز، مدیرعامل شرکت Phoenix Tailings، می‌‌‌گوید این شرکت فناوری را توسعه داده است که بدون تولید پسماند و آلایندگی، عناصر نادر خاکی را از منابع داخلی، کانادا و استرالیا به فلز و آلیاژ تصفیه می‌کند. ظرفیت فعلی تولید سالانه آنها ۴۰تن است که با راه‌‌‌اندازی مرکز جدیدی در نیوهمپشایر به ۴۰۰تن خواهد رسید. به گفته مایرز، «تمام فرآوری‌‌‌ها در داخل آمریکا انجام می‌شود و هیچ وابستگی‌‌‌ای به چین نداریم. آمریکا توانایی تولید این فلزات را دارد؛ به شرط آنکه سیاستگذاران و مشتریان از این صنعت حمایت کنند.»
براساس گزارش سی‌‌‌ان‌‌‌ان، شرکت‌های آمریکایی در بخش‌‌‌هایی از زنجیره تامین عناصر نادر در حال پیشرفت هستند. شرکت USA Rare Earth در تگزاس در حال ساخت کارخانه‌‌‌ای برای تولید سالانه ۵هزار تن آهنربای عناصر نادر است و مالک یک ذخیره معدنی غنی از عناصر نادر سنگین در غرب تگزاس نیز محسوب می‌شود؛ عناصری که در فهرست محدودیت صادراتی چین قرار دارند. این ذخیره شامل عنصر گالیوم نیز هست که صادرات آن از سوی چین ممنوع شده است. مدیرعامل شرکت، جاشوا بالارد نیز در همین زمینه گفت: «هنوز فناوری استخراج این عناصر از سنگ معدن در حال توسعه است و باید هرچه زودتر منابع داخلی را فعال کرد و زیرساخت‌‌‌ها را گسترش داد.» به نظر می‌رسد شرکت‌های آمریکایی اکنون انگیزه لازم برای احیای صنعت حیاتی فرآوری مواد خام را پیدا کرده‌‌‌اند؛ صنعتی که برای رقابت فناورانه با چین، اهمیتی راهبردی دارد.
دیدگاهتان را بنویسید