تامین سنگ آهن برای طرح جامع فولاد و چالش ها و راهکارهای موجود

به گزارش دنیای معدن، بر اساس آخرین ویرایش مطالعات طرح جامع فولاد کشور، ذخیره زمین شناسی سنگ آهن کشور پنج میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن ۲.۹ میلیارد تن تخمین زده می شود.

بر اساس مطالعات انجام شده برای تحقق هدف چشم انداز ۱۴۰۴ که در آن دستیابی به سالیانه ۵۵ میلیون تن فولاد خام پیش بینی شده، به ۱۶۰ میلیون تن سنگ آهن نیاز است؛ چیزی که به دلیل کافی نبودن اکتشافات، آینده خوبی ندارد.

در این صورت و تولید کامل مطابق برنامه های واحدهای فولادی، بیش از ۸۰۰ میلیون تن سنگ آهن کشور تا سال ۱۴۰۴ مصرف می شود.

بر این اساس با استخراج سالیانه ۱۶۶ میلیون تن سنگ آهن، ذخایر کشور تقریبا تکافوی حدود ۱۳ سال بعد از افق ۱۴۰۴ را خواهد داد و چندی نمی گذرد که ذخایر سنگ آهن تمام می شود.

کارشناسان باور دارند با اینکه سازمان های تخصصی کشور از جمله سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در سال ۱۳۹۷ هشدار جدی داده بودند که ذخایر معدنی مانند سنگ آهن با روند اکتشاف موجود رو به اتمام است، اما تاکنون اقدام عملیاتی و اصلاح ساختار اکتشاف در کشور انجام نشده است.

در این پیوند، «کیوان جعفری طهرانی» کارشناس و تحلیلگر ارشد بازارهای بین المللی فولاد و سنگ آهن امروز (جمعه) در گفت وگویی اظهار داشت: زمانی که صادرات سنگ آهن از دو دهه پیش آغاز شده بود هیچ کس به فکر «طرح جامع فولاد» نبود و به هیچ عنوان چنین طرحی تصویب نشده بود و هیچ کس باور نمی کرد با محدودیت سنگ آهن مواجه شویم.

به گزارش ایرنا، زنجیره تولید فولاد به فرآیند تولید فولاد از استخراج سنگ آهن تا تولید شمش فولاد گفته می شود. به طور کلی این زنجیره شامل استخراج سنگ آهن از معدن و سپس تبدیل آن به کنسانتره و ورود آن به بخش فولادسازی و در نهایت ورود به بخش نورد است.

طبق جدیدترین پایش طرح جامع فولاد، ظرفیت های ایجاد شده تا پایان سال ۹۹ شامل ۳۹.۴ میلیون تن ظرفیت تولید شمش فولاد، ۳۷.۱۸ میلیون تن آهن اسفنجی، ۶۶.۷۵ میلیون تن گندله و ۶۴.۱۱ میلیون تن کنسانتره است.

جعفری طهرانی در ادامه بیان داشت: بررسی ها حاکی است ایران در افق ۱۴۰۴ سالیانه به ۱۶۰ تا ۱۶۹ میلیون تن سنگ آهن نیاز دارد، این در حالی است که ذخایر سنگ آهن ایران محدود شده و معادن قدیمی تر مثل بافت و چغارت کمتر از هفت تا هشت سال از عمر آنها باقی مانده است.

وی گفت: برای معادن دیگر مثل چادرملو که موفق به به دست آوردن ذخایر جدید شده اند، همچنین معادن گل گهر و بخش خصوصی عمری بین ۱۴ تا ۱۷ سال متصور است، اما در مجموع این مدت زمان آن قدر کوتاه است که امروز همگی در کشور به فکر واردات سنگ آهن افتاده اند، اما نباید فراموش کرد که در شرایط تحریم قرار داریم که ممکن است تداوم داشته باشد.

این تحلیلگر بازارهای فولاد و سنگ آهن ادامه داد: این در حالی است که در منطقه شرکت های بزرگی همچون «وُله» عمان با ظرفیت ۹.۶ میلیون تن در سال فعالیت می کنند که با کشتی های ۴۰۰ هزار تنی کنسانتره را به بندر «سوهار» این کشور حمل می کنند، همچنین گندله سازی «بحرین استیل» با ظرفیت ۱۱.۵ میلیون تن در سال مدت هاست در بحرین با کمبود خوراک مواجه شده و از حدود ۱۵ سال پیش نیازش را از شرکت CVRD برزیل تامین می کند.

وی اضافه کرد: بحرین در سال های اخیر با شرکت CSN برزیل (که یک شرکت پرتغالی الاصل است) قرارداد داشته اما CSN شرکت کوچکی است و هیچ وقت نتوانسته نیاز بحرین استیل را به طور کامل پوشش دهد. از ابتدای سال ۲۰۲۱ باخبر شنیدیم که بحرین استیل قرارداد ۲۰ ساله ای با شرکت «آنگلا امریکن» برزیل برای تامین خوراک خود منعقد کرد.

جعفری تاکید کرد: با وجود پروژه های گندله سازی عمان و بحرین در خلیج فارس امکان اینکه ایران بتواند از برزیل به واردات سنگ آهن یا گندله بپردازد، وجود نخواهد داشت و با رفع تحریم ها نیز عملیاتی نخواهد شد، زیرا ظرفیت معادن یاد شده برزیل توسط کارخانجات و بحرین رزرو شده است.

وی توضیح داد: شرکت وله به هیچ عنوان مواد اولیه به ایران نمی فروشد، زیرا در عمان کارخانه دارد و CSN هم شرکت کوچکی است که تولید شده در سال بین سه تا چهار میلیون تن است. آنگلا امریکن هم شرکت دوم بزرگ برزیل است که قرارداد ۲۰ ساله با بحرین دارد، بر این اساس ما نمی توانیم برزیل را به عنوان منبع تامین سنگ آهن خود مد نظر قرار دهیم.

کارشناس ارشد بازارهای بین الملل فولاد و سنگ آهن اظهار داشت: در استرالیا نیز معدن «یوگی» مطرح است که با مشارکت گل گهر، چادرملو و شرکت خصوصی «فکور صنعت» خریداری شده است، اما یکی از معضلات اساسی آن حمل کنسانتره در آینده خواهد بود.

وی بیان داشت: یکی از مشکلات اساسی ما موضوع پهلوگیری کشتی های ۱۵۰ تا ۱۷۰ هزار تنی «کیپ سایز» است که امکان آن در بنادر کشور وجود ندارد و اگر قرار باشد از استرالیا با کشتی های «پانامکس» ۷۰ تا ۹۰ هزار تنی واردات انجام شود مقرون به صرفه نخواهد بود، مگر اینکه تحریم ها و محدودیت حمل دریایی برداشته شود و آن گاه شاید حمل از استرالیا توجیه داشته باشد.

جعفری طهرانی یادآوری کرد: از آنجایی که در سال های گذشته طرح های توسعه ای در بنادر کشور اجرایی نشده، به طور طبیعی کشتی های بزرگ تا نزدیک بنادر ما می توانند لنگر بیاندازند و پس از آن سنگ آهن را به کشتی های کوچکتر و سبکتر منتقل کنند.

وی همچنین گفت: امروز و با استقلال طالبان در افغانستان، امکان واردات سنگ آهن از این کشور در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.

این تحلیلگر ارشد بازارهای سنگ آهن افزود: یکی دیگر از کشورهای منطقه که معادن سنگ آهن خوبی دارد قزاقستان است، اما بُعد مسافت ریلی و محدودیت انتقال بار از طریق دریای خزر، موضوع واردات از این کشور را نیز منتفی می سازد.

وی خاطرنشان کرد: کشورهایی همچون شیلی که کنسانتره سنگ آهن دارد، همچنین مکزیک که عیار سنگ آهن آن در حدود ۶۵ است به دلیل تحریم ها محصولات خود را به ایران نمی فروشند، کشور مراکش نیز سنگ آهن مگنتیت دارد که آن هم به دلیل تحریم ها قادر به فروش به ما نیست و آفریقای جنوبی، تانزانیا و کنیا نیز قراردادهایشان تحت انحصار یکی از کشورهای عربی است و در عمل خرید از آنها امکان پذیر نیست.

جعفری تصریح کرد: با این اوصاف فقط کشور هند باقی می ماند که آن هم برای صادرات سنگ آهن هماتیت با عیار ۵۸ به بالا عوارض صادراتی تعیین کرده که در عمل به صرفه نیست. همچنین این کشور اجازه صادرات سنگ آهن مگنتیت را نمی دهد و اگر قرار باشد سنگ آهن هماتیت با عیار کمتر از ۵۸ از هندوستان وارد کنیم بهتر است نسبت به فراوری معادن هماتیت خودمان اقدام کنیم.

وی گفت: در گذشته بسیاری از معادن سنگ آهن هماتیت کشور به علت نبوده فناوری به درستی مورد استفاده قرار نگرفته و به ظرفیت بالا نرسیده است، هرچند با استفاده از روش های سنتی برداشت هایی انجام می شد اما روند تولید و تناژ محدود بود، با این حال امروز با فناوری های جدیدی که در چین و کشور خودمان مهیا است امکان فرآوری این معادن هماتیت وجود دارد.

این تحلیلگر تاکید کرد: استفاده از باطله های معادن بزرگ راه میان بری است تا چند سال آینده که احیاء معادن هماتیت کشور و فرآوری آنها، همچنین فرآوری باطله های معادن بزرگ اقدام می شود، می تواند راهگشا باشد تا مدت زمان استفاده از موجودی ذخایر مگنتیت طولانی تر شود و فرصت کافی برای انجام اکتشافات جدید داشته باشیم.

 کارشناسان معتقدند: زمانی به اهداف مدنظر در کشور می رسیم که مطالعات و اکتشافات کامل، عمقی و هدفمند باشند. این در حالی است که تاکنون اکتشافات معدنی به دلیل نبود اکتشاف یکپارچه و سیاست گذاری واحد کامل نبوده و در این زمینه زیان هایی به چرخه تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع معدنی وارد شده است.ایرنا