مواد معدنی محروم از فرآوری/ هدررفت ثروت ملی در سایه بی توجهی ها

به گزارش دنیای معدن، یکی از ظرفیت های مهم خراسان شمالی برای رشد و توسعه، معادن آن است به طوری که ۲۵۰ معدن مختلف با ارزش در این استان وجود دارد اما به دلیل کم توجهی و عدم انجام وظایف مسئولان اکنون حدود نیمی از آن ها غیر فعال هستند.

در چنین شرایط سخت اقتصادی و روند رو به رشد بیکاری، تعطیلی حدود ۱۲۵ معدن که هر کدام می تواند چرخ اقتصاد منطقه ای را به گردش دربیاورد به هیچ عنوان توجیه پذیر نیست.

اکنون ذخیره قطعی معادن خراسان شمالی بیش از یک میلیارد و ۵۸ میلیون تن است و استخراج اسمی معادن، ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن برآورد شده؛ با این حال تنها حدود ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تن آن استخراج می شود.

 پیش از این در گزارشی با عنوان «معادن خراسان شمالی در انتظار دولت بعد / ظرفیتی عظیم اما بلااستفاده» بخش عمده ای از شرایط فعلی معادن خراسان شمالی را مورد بررسی قرار داد اما این مباحث همچنان ادامه دارد.

جدای از اینکه نیمی از معادن خراسان شمالی غیر فعال هستند، نیم دیگر آن نیز سودآوری چندانی برای استان ندارند زیرا می توان گفت تقریباً همه مواد استخراج شده به صورت خام به سایر استان های کشور ارسال می شود و به این ترتیب خراسان شمالی نمی تواند ارزش افزوده ای از حوزه معادن به دست آورد.

همچنان در انتظار انتشار گزارش نقشه برداری هوایی

فرآوری و رسیدن به ارزش افزوده نیازمند طی شدن گام هایی است که نخستین آن فعال شدن دوباره همه معادن است. برای رسیدن به این مهم یکی از کلیدی ترین مسائل را می توان نقشه برداری هوایی معادن استان دانست، اتفاقی که از سال ۹۶ آغاز و تا سال ۹۷ به پایان رسید اما اطلاعات و گزارش آن تاکنون منتشر نشده و به این ترتیب سرمایه گذاران حوزه معادن معطل مسئولان دولتی شده اند.

برای تشریح دقیق تر باید دانست سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور از سال ۹۶ ژئوفیزیک هوایی پهنه جنوبی خراسان شمالی را با استفاده از بالگرد بر روی ۷ هزار کیلومتر مربع از مساحت این استان آغاز کرد و به انجام رساند؛ اما تاکنون امکان آزاد سازی و واگذاری محدوده های معدنی به متقاضیان فراهم نشده است.

علی اصغر رضازاده، معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: ۴۵ میلیارد ریال اعتبار از منابع سفر رهبری هزینه شده؛ همچنین نتایج اولیه این مطالعات ارائه شده اما هنوز پهنه آزاد نشده است تا امکان ثبت آن فراهم شود.

وی افزود: در این زمینه در سال های اخیر با وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص آزاد سازی پهنه مکاتبه کرده ایم اما هنوز خبری از آزادسازی نیست.

ترغیب سرمایه گذاری در معادن خراسان شمالی

یکی دیگر از مواردی که می تواند باعث سودآوری مجموعه های مختلف شود، جذب سرمایه گذاری است؛ مسئله ای که در خراسان شمالی یک امر بحرانی محسوب می شود زیرا تقریباً جذب سرمایه گذار در این استان بسیار محدود و ناچیز است.

حوزه معادن با توجه به گستردگی کار و هزینه های بالا یقیناً نیازمند ورود بخش خصوصی است زیرا دولت نخواهد توانست در این حوزه کارایی داشته باشد.

یکی از اقدامات مثبتی که طی ماه های گذشته برای جذب سریع تر سرمایه گذار در استان اجرا شده، صدور مجوز آنی در خراسان شمالی است؛ طرحی که برای نخستین بار در این استان اجرایی شده و فعلاً نمونه دیگری ندارد لذا قضاوت راجع به آن هنوز میسر نیست.

در این طرح که سامانه ای برای انتقال مجوزهای سرمایه گذاری به سرمایه گذاران تعبیه شده، ۸۶ مجوز بی نام ثبت شده است که ۲۷ طرح آن در حوزه صنعت و معدن است.

محمد علی شجاعی، استاندار خراسان شمالی در جلسه بهره برداری از این طرح گفت: ظرفیت معادن استان در قالب تعریف طرح های سرمایه گذاری با هزار و ۹۲۰ میلیارد ریال اعتبار در این سامانه به نمایش گذاشته شده است.

هرچند نتیجه این طرح تاکنون مشخص نیست اما احصا ی محل های سرمایه گذاری و معرفی آن به سرمایه گذاران را می توان گامی مثبت برای جذب سرمایه به استان ارزیابی کرد.

سید علی میرکریمی، مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ۱۶ معدن خراسان شمالی آماده واگذاری به بخش خصوصی است.

وی افزود: عمده این معادن شامل سنگ تزئینی، مرمریت و بتنی است که تمامی فرآیندها برای واگذاری به بخش خصوصی آن انجام شده است.

میرکریمی گفت: با بهره برداری از این معادن می توان برای بیش از ۲۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرد.

خام فروشی بلای جان مواد معدنی استان

اما با این وجود باز هم فرآوری حلقه مفقوده معادن خراسان شمالی محسوب می شود زیرا کمترین عایدی را تا این لحظه برای مردم داشته است.

رضا زاده، معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: سرمایه گذاری مهم ترین چالش معادن استان است و این امر باعث خام فروشی مواد معدنی شده است.

وی افزود: در خراسان شمالی سالانه ۱۰ هزار تن سنگ مرمریت ساختمانی تولید می شود اما حدود ۷۰ درصد آن به سایر استان های کشور و یا کشورهایی مانند چین و ایتالیا صادر شده که این امر ارزش افزوده مواد معدنی استان را کاهش داده است.

رضازاده بیان کرد: با این تفاسیر سود اصلی مواد معدنی به خریداران خارجی و یا استان های دیگر می رسد.

معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: معادن باریت در راز و جرگلان و کلسیت در مانه و سملقان از جمله واحدهای معدنی غیر فعال این استان است.

وی بیان کرد: یکی از نمونه های سرمایه گذاری موفق در استان را می توان واحد تولید پودر آلومینای جاجرم دانست که توانست تحولی بزرگ در اقتصاد خراسان شمالی ایجاد کند.

کارآفرینی و فرآوری در محصولات معدنی

با این حال برای فرآوری محصولات معدنی تنها نیاز به ورود سرمایه گذارهای بزرگ با ارقام نجومی نیست؛ می توان با سرمایه های جزئی تر نیز کسب و کاری پر بازده و سودآور در این حوزه راه انداخت.

نمونه آن را می توان یک جوان کارآفرین بجنوردی دانست که با صرف هزینه حدود ۸ میلیارد تومان توانسته مواد معدنی خام را به کالایی با ارزش تبدیل کند و با ارزش افزوده بسیار مناسب به فروش برساند.

این کارآفرین در گفتگو با مهر اظهار داشت: با سرمایه ۸ میلیارد تنها کارگاه فرآوری سنگ مرمر را در استان ایجاد کردیم و اکنون سنگ های معدنی را پس از استخراج به وسایل تزئینی مختلف تبدیل می کنیم.

وی گفت: تولید و فرآوری همواره سود مطمئنی را به کارآفرین می رساند.

این کارآفرین گفت: با رشد این نوع اقدامات می توانیم از سایر محصولات معدنی استان به خوبی استفاده و از فروش خام آن ها جلوگیری کنیم.

چرخاندن چرخ های اقتصاد سخت و دشوار نیست اما نیازمند فکر و خلاقیت است؛ موضوعی که تاکنون در خراسان شمالی مورد توجه قرار نگرفته است، می توان با حمایت مناسب از تولیدکنندگان و جوانان خلاق رشد مناسبی را در این حوزه به ارمغان آورد.مهر