روزهای سیاه معادن سفید

ایران با در اختیار داشتن ۱۰ درصد ذخایر گچ دنیا، بعد از چین دومین کشور تولیدکننده در این حوزه به شمار می‌رود و کشور‌‌های اسپانیا، تایلند، آمریکا، ژاپن، ایتالیا، مکزیک، استرالیا و ترکیه به ترتیب دیگر کشور‌‌های تولید‌کننده گچ هستند. در کشور ما هم‌اکنون ۱۵۰ واحد تولید گچ فعال هستند که البته فناوری مورد استفاده در این کارخانه‌ها به روز نیست. از طرفی با توجه به اینکه صنعت گچ به لحاظ کاربرد بالا در بخش ساخت‌‌وساز، ارتباط نزدیکی با صنعت ساختمان دارد و میزان ساختمان‌سازی نسبت به یک دهه گذشته به‌شدت دچار افت شده است، تولید اغلب کارخانه‌ها با ۵۰ درصد ظرفیت صورت می‌گیرد. نکته دیگر اینکه با وجود نیاز کشور‌‌های همسایه به این صنعت، به دلیل نبود فناوری برای تولید محصولات پیش‌ساخته، هم‌اکنون بازارهای صادراتی را به کشور‌‌های دیگر از جمله ترکیه واگذار کرده‌‌‌ایم و معدود صادرات این صنعت نیز عمدتا به صورت مواد خام و معدنی خام انجام می‌شود. کارشناسان معتقدند بی‌رغبتی بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات به صنعت گچ و از طرفی سودآوری اندک و هزینه‌های بالا، از مهم‌ترین علل عقب‌ماندگی این صنعت از فناوری‌های روز به شمار می‌رود و تا زمانی که این وضعیت ادامه‌دار باشد، به دلیل ضعف بنیه مالی شرکت‌ها،  توسعه کسب‌و‌کار تقریبا غیرممکن است و حتی تعطیلی بسیاری از واحد‌های تولیدی این صنعت محتمل به نظر می‌رسد.

ابوالفضل اقبالیون، عضو هیات‌مدیره «انجمن صنفی کارفرمایی تولید‌کنندگان گچ» و رئیس هیات‌مدیره شرکت «سپید گچ ساوه» به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: به دلیل پراکندگی معادن گچ در اغلب نقاط ایران، کارخانه‌های تولیدی بسیاری احداث شده که علاوه بر تولید، اشتغال‌زایی بالایی ایجاد کرده‌اند اما مساله اصلی این است که تکنولوژی مورد استفاده در این صنعت مربوط به ۵۰ سال پیش است؛ بنابراین در حالی که مصرف گچ امروزه در صنایع مختلف به صورت آماده و پیش‌ساخته است اما شرکت‌های داخلی همچنان در حال تولید گچ کیسه‌ای هستند. این مساله در بخش صادرات هم وجود دارد و امروز مجبوریم سنگ گچ را از بنادر ایران به صورت خام به کشورهای حوزه خلیج فارس و هند بفروشیم.

وی افزود: به دلیل اینکه صنعت گچ یک صنعت خصوصی در ایران به شمار می‌رود، بانک‌ها تسهیلات مورد نیاز را برای واردات فناوری در اختیار شرکت‌ها قرار نمی‌دهند؛ بنابراین تلاش مدیران معطوف به زنده نگه داشتن کارخانه و پرداخت حقوق و دستمزد نیروی کار است و برنامه‌ای برای توسعه فعالیت‌ها ندارند.

اقبالیون با اشاره به اینکه امروز گچ با سوخت و برق یارانه‌ای تولید می‌شود و چنانچه افزایش بهای انرژی اتفاق بیفتد، عملا ادامه تولید ممکن نیست، ادامه داد: گچ‌های پیش‌ساخته امروزه جای گچ‌های سنتی را در صنعت ساختمان گرفته است اما به استثنای دو یا سه کارخانه، سایر کارخانه‌ها قادر به تولید این محصولات نیستند؛ ضمن اینکه گچ در پزشکی، لوازم چینی بهداشتی و... هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و باید نگاه سنتی را که فقط گچ را برای ساختمان تولید می‌کرد، تغییر داد؛ کارخانه‌های گچ با هزینه‌های بسیار بالا محصولی تولید می‌کنند که علاوه بر ارزان بودن، تقاضا برای مصرف آن رو به کاهش است و با ادامه این بحران، در آینده با وجود کارخانه‌ها و مواد اولیه فراوان، دچار ورشکستگی خواهند شد.

عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی تولید‌کنندگان صنعت گچ با اشاره به انعقاد تفاهم‌نامه انجمن گچ با سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌‌کنندگان تصریح کرد: بر اساس تفاهم‌نامه؛ مقرر شد انجمن گچ هر ساله بر اساس نرخ تورم افزایش قیمت را برای این صنعت پیشنهاد دهد اما امسال با وجود افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها، برای جلوگیری از آثار تورمی در بازار، تنها با ۲۵ درصد افزایش نرخ گچ موافقت شد. با وجود  این ادارات صمت برخی استان‌ها نسبت به این افزایش نرخ موضع‌گیری کردند که در نهایت ما مستنداتمان مبنی بر افزایش بیش از ۵۰ درصدی هزینه‌های تولید را به سازمان حمایت از تولید‌کننده و مصرف‌کننده ارائه کردیم.

رئیس هیات‌مدیره سپید گچ ساوه با اشاره به هزینه‌های بالای تولید اظهار کرد: صرف تعطیل نشدن کارخانه‌ها کافی نیست؛ امروز بسیاری از کارخانه‌ها مستهلک شده‌اند و صنعت گچ در حال نابودی است. بنده به عنوان مدیری با ۴۰سال سابقه در شرکت گچ ساوه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های این صنعت، دغدغه اصلی‌ام پرداخت حقوق پرسنل است. ضمن اینکه با توجه به شرایط سخت کارگران صنعت گچ، باید دو برابر حقوق مصوب به آنها پرداخت شود اما پرداخت این ارقام در توان مدیران این صنعت نیست. نتیجه اینکه در بسیاری موارد کارگران با سابقه جذب شرکت‌های صنایع دیگر می‌شوند.

وی گفت: بر خلاف بسیاری از صنایع که در تمام فصول سال تولید دارند و محصول‌شان را در انبارها می‌توانند نگهداری کنند، صنعت گچ از این قابلیت برخوردار نیست، چرا که فضای بسیار زیادی برای انبار نیاز دارد و از طرفی نگهداری و حمل دوباره به دلیل هزینه‌بر بودن صرفه اقتصادی ندارد. در برخی شهرها زمستان و در برخی شهرها تابستان صنعت گچ تعطیل است؛ بنابراین در بهترین حالت حدود ۲۲۰ روز تولید انجام می‌شود در حالی که باید حقوق یک سال را تمام و کمال پرداخت کنیم و امیدواریم این مسائل را کارشناسان سازمان حمایت مورد توجه قرار دهند.

اقبالیون با اشاره به اینکه صنایع کوچک و متوسط در حال ورشکستگی هستند، افزود: صنعت گچ با وضعیت حاضر در حال نابودی است و کارخانه‌های بسیاری تعطیل شده‌اند. حتی مدیران برخی از کارخانه‌‌های گچ به دلیل قیمت بالای ماشین‌آلات اروپایی، به سمت خرید ماشین‌آلات چینی رفته‌اند که بعد از مدت کوتاهی از رده خارج می‌شوند.

وی با اشاره به افزایش بهای مواد اولیه و خدمات دولتی خاطرنشان کرد: دولت خدمات و مالیات‌های خود‌ را بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داده است اما در مقابل افزایش نرخ صنعت ایستادگی می‌کند. مدیرعامل شرکت سپید گچ ساوه در پایان گفت: در صورت توجه به صنعت گچ، علاوه بر ایجاد اشتغال، می‌توانیم محصولاتی تولید کنیم که به کشورهای عراق، افغانستان، سوریه، آسیای میانه، هند و... صادر شود اما هم‌اکنون بخش عمده‌ای از ظرفیت تولید مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.