سنگ های قیمتی در طبیعت ایران را به این شیوه شناسایی کنید

به گزارش دنیای معدن، افراد بسیاری علاقمند روش شناسایی سنگ های قیمتی در طبیعت ایران هستند. شما وقتی در کوه یا رودخانه هستید، از تماشای انبوه سنگ ها لذت می برید. برخی افراد با پیدا کردن سنگ های قیمتی آن را به یادگار برمیدارند. این سنگ ها در زیورآلاتی مانند تاج، گل سینه، دستبند، انگشتر، گردنبند و گوشواره و یا به صورت خام و تراش نخورده در دکوراسیون منزل یا برای تزیین تابلوها، ساخت مجسمه ها و ظروف و حتی تسبیح به کار برده می شوند. در این مطلب به معروف ترین مکان هایی که سنگ قیمتی پیدا می شود اشاره کردیم و در ادامه راه های تشخیص سنگ های قیمتی در طبیعت ایران را آورده ایم.

 

محل یافتن سنگ های قیمتی در طبیعت ایران

ایران کشوری غنی در داشتن منابع طبیعی و به ویژه معادن است به طوری که ۷ درصد از منابع معدنی در جهان در این کشور قرار دارد که در این میان شاید بتوان سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی یا گوهر و یا گوهر سنگ ها Gemstone را جزو سوغات معروف ایران به شمار آورد.

 

فیروزه ایرانی

فیروزه یا ترکویس Turquoise که جزو کانی های رده فسفات است، به علت مس و آهن موجود در آن در طیف رنگی آبی روشن تا سبز دیده شده است. فیروزه یکی از جواهرات ۷ هزار ساله ایرانی ست که به دو شکل شجری یا رگه دار و عجمی یا صاف وجود دارد که نوع عجمی آن در ایران پرطرفدارتر است.

 

 

 

از جمله معروف ترین معادن آن می توان از معدن فیروزه نیشابور که یکی از بزرگترین معادن فیروزه جهان است و در روستای معدن در شمال غربی شهر نیشابور قرار گرفته یاد کرد. به جز نیشابور، فیروزه در روستای نیگنان در مشهد، باغو در ۱۰۰ کیلومتری جنوب دامغان (مشخصه: رگه های طلا) و شهر بابک کرمان نیز یافت می شود.

 

مواد شیمیایی، اسید و چربی ها به این سنگ آسیب وارد می کند. علاوه بر زیورآلات از فیروزه ایران در صنایع دستی، چون فیروزه کوبی استفاده می شود. اصفهان مرکز این هنر به شمار می آید. هر چقدر فاصله فیروزه هایی که بر روی ظروف فلزی به صورت موزاییکی چسبانده می شود، کمتر باشد و فیروزه های به کار رفته در آن منظم، یکدست و پر به کار رفته باشد از ارزش هنری بالاتری برخوردار است.

ظروفی مانند قندان، گلدان، شیرینی خوری و گلاب پاش یا حتی تابلو های فیروزه کوبی شده را به عنوان سوغات ایران می توان با خود همراه کرد. این سنگ با عنوان سنگ ماه تولد متولدین آذر در نظر گرفته شده است.

 

سنگ عقیق ایرانی

سنگ عقیق یا آگات Agate سنگی سیلیسی و از نوع دُر کوهی و در رنگ های طیف سفید تا خاکستری، نارنجی تا قرمز، سیاه، کبود و آبی روشن قرار دارد که در این میان عقیق سفید، زرد و قرمز جزو بهترین سنگ های عقیق در نظر گرفه می شود. این سنگ در دشت بمرود در شرق شهر قائن در خراسان جنوبی، در گسل جنوب شاهرود- سمنان و در کرمان شناسایی شده است. برای این سنگ خواص بسیاری ذکر شده است. همچنین به آن سنگ حقیقت گویی می گفتند و معتقد بودند زبان صاحب خود را به حقیقت باز می کند. در زمان های گذشته از سنگ عقیق برای دفع چشم زخم نیز استفاده می کردند.

 

سنگ جاسپر یا ژاسپر

 

سنگ جاسپر jasper که در زمان های گذشته معتقد بودند دارای خواص شفا بخشی و قدرت بخشی ست از خانواده کلسدون ترکیبی از کلسدون، اوپال و کوارتز است و در ایران در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایرانشهر، در خواف، تربت جام و کودکان در مشهد یافت می شود. این سنگ متخلخل یا سنگ لکه دار از سیلیکات و توف (خاکستر آتشفشانی) تشکیل شده است. مصریان باستان این سنگ را به منظور ایجاد گذرگاهی امن با مومیاییان همراه می کردند.

 

 

سنگ قیمتی گارنت

گارنت که در رنگ های مختلفی از انواع رنگ سبز، نارنجی، سرخ، سیاه، آبی و صورتی قرار گرفته جزو کانی ها به شمار می آید. نوع سبز رنگ آن بسیار کمیاب و ارزشمند می باشد و به گارنت دمانتویید Demantoid مشهور است که به دلیل وجود کرومیوم و آهن فریک به این رنگ در آمده است. در ایران سنگ های کوه های گبری در شهر رفسنجان و جنوب سیرجان در استان کرمان شهرتی جهانی دارند، در منطقه خلج در طرقبه مشهد، شمال غربی ارومیه در تکاب و در جنوب استان آذربایجان غربی در شاهین دژ، تفت در استان یزد، در قسمت شمالی دره مراد بیگ و دره شاهسون در ملایر در همدان، در منطقه زند از شهرستان اهر در آذربایجان شرقی نیز ای سنگ وجود دارد. در زمان های قدیم سنگ گارنت به سنگ مسافران معروف بود.

 

 

جواهر آمیتیست

آمیتیست Amethyst که یک جواهر است جزو کانی های سیلیکاتی و ماگمایی (مواد مذاب) و از نوع کوارتز ها به شمار می آید. این سنگ به دلیل وجود عناصری، چون تیتان، آهن و منگنز به رنگ بنفش، بنفش تیره و ارغوانی در آمده است. تیره ترین رنگ ها با قیمت های بالاتری به فروش می رسد. این سنگ در ایران در گسل ترود شاهرود در سمنان، در ۲۵ کیلومتری رفسنجان در قسمت شرق در کوه های گبری و در شهر فردوس در استان خراسان جنوبی یافت می شود. گفته می شود آمیتیست سنگ متولدین بهمن ماه در نظر گرفته شده است.

 

 

 

سنگ قیمتی توپاز

کانی توپاز Topaz که در برخی از رگه های پگماتیتی (سنگ آذرین درونی) گرانیت مجموعه پلوتونیک کوه الوند دیده شده و آثار آن در جزیره هرمز ایران نیز یافت می شود یکی از کانی های سلیکاتی از خانواده سیلیس ها ست. کانی های سیلیکات از مهم ترین کانی کره زمین است که از ترکیب اکسیژن، سیلیسیم و چند فلز به وجود می آید.

این کانی را در صورت تراش خوردن می توان جزو جواهرات به حساب آورد. این سنگ که از آن به عنوان نماد ماه تولد متولدین آبان یاد می کنند در رنگ های سبز و آبی روشن، صورتی مایل به قرمز، زرد مایل به قهوه ای و بی رنگ با سختی ۸ (سخت ترین کانی طبیعت) یافت می شود. این سنگ نزد مصری ها سمبل خورشید است.

 

 

سنگ بریل

سنگ های بریل Beryl که جزو کانی های سیلیکات به شمار می آید در پگماتیت های همدان و در کانی های میکاشیست های کوه سنگی مشهد در ایران یافت می شود. خانواده بریل، زمرد (رنگ سبز به دلیل وجود کرومیوم در ترکیبات شیمیایی آن) و آکوآمارین (رنگ آبی با هاله ای از رنگ سبز به دلیل وجود آهن در ترکیبات آن) و مورگانیت و سایر انواع را شامل می شود.

 

 

 

سنگ تورمالین زیبا

کانی تورمالین Tourmaline که مانند کانی توپاز در رگه های پگماتیتی گرانیت مجموعه پلوتونیک کوه الوند در روستای ترکان همدان در برخی از نقاط مانند روستای منگاوی و اطراف جاده همدان- تویسرکان و در مناطق دیگر ایران مانند خاش در سیستان و بلوچستان، جنوب غربی شهرستان نهبندان در خراسان جنوبی و در قسمت شمال و شمال شرقی شهر ازنا و در شمال غرب الیگودرز در استان لرستان یافت می شود. تورمالین که به دلیل وجود عناصر رنگ زا مانند مس، کروم، آهن و وانادیوم در رنگ های متنوع در رنگ های صورتی، قرمز، بنفش، ارغوانی، زرد، نارنجی، سبز، آبی، سیاه و بی رنگ است. این سنگ ها در دسته بندی های مختلفی بر اساس اختلاف در ترکیبات مواد شیمیایی قرار می گیرند.

به عنوان مثال به ترکیب آن با آهن، شورل Schorl می گویند که این تورمالین سیاه به وفور در ایران یافت می شود، اما به عنوان جواهر ارزشمند نیست، ولی از آن به عنوان یک محافظ روانی استفاده می کنند که می تواند انرژی های مخرب را دفع کرده و به پاکسازی بدن از این انرژی های منفی کمک کند.

 

 

 

فلوریت Fluorite در کانسار (تشکیل کانی توسط پدیده های زمین شناسی در آن منطقه) پاچی مینا در سوادکوه استان مازندران و کانسار کمر مهدی در شهر طبس و کانسار سرب در انگوران، کوه لعل کان در شهر ماهنشان زنجان، روستای قهرآباد در شهرستان سقز استان کردستان در ایران یافت شده است. به همراه داشتن این سنگ باعث می شود تا عقل بر احساس فائق بیاید- به آن سنگ نابغه هم می گویند- و بدن آرامش پیدا کند. این سنگ درخشان تنوع بالایی در رنگ دارد از جمله آبی، بنفش، قرمز، زرد، سبز و سفید.

 

 

 

کانی زیرکن یا زرگون

 

کانی زیرکن Zircon یا زرگون که طیف رنگی آن شامل سبز تیره تا نارنجی و بی رنگ می شود جزو کانی های سیلیکات به شمار می آید. ممکن است زیرکن بی رنگ با الماس اشتباه گرفته شود چرا که ضریب انکسار بالایی در نور دارد و اگر با تراش برلیانی تراش خورده باشد ممکن است آن را با الماس اشتباه بگیرید. این کانی در برخی از آپلیت های Aplite‎ (سنگ گرانیتی ریز بلور) توده گرانیتی کوه الوند که دره عباس آباد یا دره تبنابر را در همدان قطع می کند، وجود دارد. گرانیت های حاوی دانه زیرکن در شهر بزمان استان سیستان و بلوچستان و در توده های گرانیتی در روستای زریگان استان یزد دیده شده است.

 

 

آیا راهی برای تشخیص سنگ های قیمتی وجود دارد. تشخیص سنگ های ارزشمند در طبیعت نیاز به مهارت و دانش خاصی دارد.

روش اول:

از سالیان دور، روش هایی برای تشخیص چشمی سنگ ها ارائه می شده، اما نکته ی قابل توجه این است که ابتدا باید مطمئن شویم سنگی که در دست داریم یک تکه سنگ قیمتی است و با سنگ های معدنی و شیشه ها تفاوت دارد.

اگر این سنگ، سخت و شنی باشد نباید آن را یک سنگ قیمتی بشمار آوریم. همچنین اگر نرمی سنگ تا حدی باشد که بتوان شکل و فرم آن را با ابزاری ساده مانند چکش و انبر تغییر داد، مطمئناً این تکه سنگ نیز نمی تواند قیمتی باشد. سنگ های قیمتی معمولا به خاطر شکل کریستالی خود معروف اند و تنها به وسیله ی ساینده ها و دستگاه های برش می توان شکل آن ها را تغییر داد.

حتی مروارید که در صنعت جواهر سازی کاربرد بسیاری دارد، سنگ قیمتی به حساب نمی آید. حتی تنه ی درخت فسیل شده هم نمی تواند با وجود درخشش، رنگ و خطوط زیبایی که روی سطح آن وجود دارد در شمار سنگ های قیمتی قرار بگیرد.

 

روش دوم:

دومین راه و البته مهم ترین راه شناسایی سنگ های قیمتی توجه به میزان سختی آن هاست. شاید تشخیص میزان سختی یک سنگ به تشخیص دقیق نوع آن سنگ منجر نشود، اما در هر صورت کمک بسیار زیادی می کند تا بتوان سنگ مورد نظر را در لیست سنگ های احتمالی قرار داد. برای تخمین صحیح سختی سنگ ها باید از وسایل مخصوصی استفاده شود که از الماس بهره می برند.

احتمال باقی ماندن آثار خراشیدگی روی سنگ بعد از تست سبب می شود، شیشه های مخصوصی به جای الماس مورد استفاده قرار بگیرند و همین امر از دقت دستگاه شما می کاهد و برای اطمینان می بایست این تست سختی، برای چندین بار تکرار شود.

روش سوم:

مرحله ی بعد توجه به این نکته است که آیا بلور های سنگ کریستالی شما به راحتی در هر زاویه ای ازآن جدا می شوند. سنگ ها ی متفاوت در این ویژگی نیز از یکدیگر متمایزاند و نمی توان به راحتی بلور های سنگ را از آن جدا کرد. سنگ هایی نظیر کوارتز و میکا به راحتی با همین روش قابل شناسایی هستند، اما اگر شما نگران آسیب رسیدن به سنگ قیمتی خود هستید می توانید از این مرحله صرف نظر کنید.

روش چهارم:

یکی دیگر از روش های جالب تشخیص سنگ های قیمتی، ایجاد خراشی رنگی روی یک سطح سرامیکی است که رنگ حاصل از این خراش نمایانگر نوع سنگ ما خواهد بود. با مراجعه به جداول علمی و مقایسه ی خطوط رنگی سنگ ها ی مختلف می توانید سنگ خود را از سنگ های دیگر تمیز دهید.

 

روش پنجم:

شکل کریستالی سنگ ها نیز می تواند نشانه ی چشمی مناسبی برای تشخیص سنگ به شمار آید. استفاده از تجربه و دانش روز دنیا، در این بخش از آزمایش شما بسیار مهم است. شکل اتم ها و مولکول های هر سنگ سبب شده تا سنگ ها اشکالی منحصر به فرد و مخصوص به خود داشته باشند و همین اشکال آن ها را از دیگر سنگ ها متفاوت می سازد.

روش ششم:

رنگ هر سنگ، از اولین نشانه های تشخیص چشمی هر سنگ به حساب می آید، اما باید توجه داشته باشیم که رنگ نمی تواند معیاری قابل اعتماد برای تشخیص باشد. مثلا یاقوت می تواند در طیف های متنوع رنگی یافت شود و همین تنوع رنگ سبب می شود تا یاقوت صورتی، سبز و یا زرد با سنگ های قیمتی دیگر اشتباه گرفته شوند.

حتی سنگ های کریستالی بی رنگی نیز موجودند که شباهت زیادی به الماس دارند و ممکن است ما را در تشخیص دچار اشتباه نمایند.

 

روش هفتم:

امروزه از اساسی ترین روش های تشخیص سنگ، استفاده از وسایل حرفه ای تست سنگ می باشد. کشف کانی های متنوع و تشابه ظاهری بعضی از سنگ ها بعد از تراش، مشکلات متنوع را در زمینه ارزیابی سنگ های قیمت بوجود می آورد، پیشرفت علم و فناوری در زمینه رشد کریستال های کاملا مشابه به کانی طبیعی و ابداع روش های مختلف بهسازی گوهر های طبیعی، به این مشکلات دامن زده است.

 

 

روش شناسایی سنگ های قیمتی

چینی ها به شدت در حال کریستال سازی و شبیه سازی هستند و مهمترین بخش تشخیص یعنی تشخیص چشمی را کاملا مورد حمله قرار دادند. ایجاد ناخالصی های غیرهمگن و رنگ های مخلوط شده و پراکنده، حاکی از آن است که بزودی تشخیص بسیار سخت تر خواهد شد.

اما از طرف دیگر باید این آرامش خاطر را داشته باشیم که تکنولوژی ساخت سنگ های مصنوعی هرگز نمی توانند نتایج آزمایشات دقیق را تحت تاثیر خود قرار دهند. از سوی دیگر، وسایل آزمایشگاهی نیز روز به روز دقیق تر می شوند.

تشخیص سنگ قیمتی با چراغ قوه

 

یکی از راه های نسبتا آسان تشخیص و مشاهده مواد معدنی تابش نور چراغ قوه های UV بر روی سنگ های معدنی است. با تاباندن نور ماوراء بنفش، سنگ های معدنی مقداری نور را جذب می کنند و در یک لحظه مقدار کمی نور را با طول موج های مختلف آزاد سازی می کنند. این اتفاق با چشم قابل مشاهده است.

روش شناسایی سنگ قیمتی مروارید در طبیعت

شاید تابه حال با شیوه های قدیمی شناسایی مروارید اصل اطلاعاتی را کسب کرده باشید. اما در خصوص اصل بودن آن ها باید متذکر شویم که مروارید های اصلی حسی همچون شن و یا ریگ دارند؛ زیرا در حقیقت از همین جنس به دست آمده اند.

اگر مروارید شما نرم تر باشد شما مدل تقلبی آن را خریداری کرده اید که با شیوه ی تشخیصی آسان مانند کشیدن ناخن بر روی سطح آن می توانید این ارزیابی را انجام دهید.

در پی سطوح ساینده و یا خشن باشید؛ زیرا به این ترتیب می توانید در خصوص اصل و یا تقلبی بودن آن بازشناسی دقیق تری را انجام دهید. دمای مروارید شیوه دیگر در راستای سنگ های قیمتی را چگونه بشناسیم است که می توان به شما معرفی کرد. البته پیش از آزمایش دمای مروارید باید به این موضوع دقت بسیار داشته باشید که این گوهر قیمتی را شخص دیگری لمس نکرده باشد.

با قرار دادن مروارید در دست حسی که در پوست شما ایجاد می شود را درک کنید، به این صورت که مروارید های اصل، پوست شما را برای چندین ثانیه خنک نگه می دارند و با انتقال دمای بدن شما به آن ها کمی گرم تر می شوند. باید حسی مشابه لمس کردن سنگ مرمر داشته باشید. اگر دقت کرده باشید سنگ های مرمر نخست خنک هستند، اما به تدریج با انتقال دمای بدن گرم تر می شوند.

شما از طریق تکنیک هایی که گفتیم می توانید مروارید اصل را از تقلبی به راحتی تشخیص دهید.

روش تشخیص سنگ عقیق در طبیعت

شناسایی محل وجود سنگ عقیق مهم ترین فاکتور تشخیص سنگ عقیق در طبیعت است. با این وجود می توان به کمک مواردی که در ادامه مطرح خواهد شد سنگ عقیق را در طبیعت شناسایی کرد. اولین مورد پس از یافتن محل های احتمالی وجود این سنگ، بررسی مشخصات سنگ یافت شده است.

سنگ عقیق در برابر دما از خود واکنش نشان می دهد. بسیاری از افراد معتقدند که سنگ عقیق در فصل سرد گرم است و در فصول گرم دمای کمتری دارد؛ بنابراین با توجه به فصل و لمس سنگ می توان درباره عقیق بودن آن حدس هایی زد. مورد مهم دیگر بررسی سختی سنگ است. این سنگ از سختی خوبی برخوردار است و در مقابل ایجاد خش و شکستن مقاوم است.

 

مورد بعدی در تشخیص سنگ عقیق در طبیعت بررسی واکنش آن در برابر حرارت بالا است. سنگ عقیق در برابر شعله و حرارت مستقیم نیز مقاومت خوبی دارد و ظاهر و رنگ آن در برابر این افزایش دما واکنشی نشان نمی دهد. با این همه مهم ترین نکته در تشخیص سنگ عقیق تسلط بر مشخصات هر یک از انواع آن است. چرا که ممکن است سنگ های مشابه این سنگ در طبیعت یافت شوند درحالی که عقیق نیستند.