ریسک و فرصت سیمانی‌‌ ها در سال جدید

این صنعت در دهه ۱۳۸۰ با سرمایه گذاری گسترده و تسهیلات صندوق ذخیره ارزی با افزایش شدید ظرفیت روبه رو شد و در نتیجه آن، ظرفیت تولید سیمان کشور طی دو دهه اخیر از کمتر از ۳۰میلیون تن به حدود ۹۰میلیون تن رسید. با این حال، به دلیل فرسودگی برخی واحدها و عدم دسترسی مناسب به سوخت در فصل سرد سال، ظرفیت عملی تولید حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد ظرفیت اسمی است. عمده ظرفیت تولید سیمان کشور در نیمه غربی کشور متمرکز است. علاوه بر تمرکز جمعیتی در این منطقه، بازار عراق نیز یکی از بازارهای اصلی فروش سیمان در سال های اخیر است. برخی از شرکت ها نیز در منطقه شمالی کشور با هدف تامین نیاز کلان شهر تهران و استان های شمالی مستقر شده اند. همچنین برخی از شرکت ها در استان های خراسان، علاوه بر تامین نیاز داخلی، بر صادرات بازار افغانستان تمرکز دارند که با تحولات اخیر، تقاضا در این بازار کاهش یافته است. نبود کارخانه سیمان در استان های فارس و کرمان و حجم بالای پروژه های صنعتی و معدنی در کنار پروژه های عمرانی و ساختمانی، سبب تقاضای بالا در این منطقه شده است.

ویژگی غیرقابل تجارت بودن سیمان و قیمت گذاری محلی آن و دشواری صادرات به مقاصد دوردست، سبب شده است تا قیمت این کالا نسبت به کالای جایگزین در صنعت ساختمان، یعنی انواع فولاد، به طور نسبی کاهش قابل توجهی یابد. در حالی که یک دهه قبل فولاد با کاربرد ساختمانی بین 15 تا 18برابر قیمت فروش درِ کارخانه سیمان معامله می شد، در سال 1400 این رقم به 25 تا 30برابر رسید که شاهد نصف شدن ارزش نسبی سیمان در مقابل فولاد است. سیمان در این دوره رشد قیمتی سالانه 25 درصدی داشت که رشدی مشابه تورم داشته و در مقایسه با رشد متوسط 37 درصد دلار، عقب مانده است.

فرآیند تولید سیمان

در تولید سیمان از مواد اولیه شامل مارل، سنگ آهک و مقدار کمی سنگ آهن هماتیتی استفاده می شود. مواد پس از خردایش و عملیات پخش، وارد کوره ها شده و محصول خروجی کلینکر نامیده می شود. کلینکر قابلیت ماندگاری بالاتری نسبت به سیمان دارد. کلینکر خردایش شده و به سیمان تبدیل و بسته به نوع فروش، به صورت فله یا بسته بندی به بازار عرضه می شود. بخش اصلی بهای تمام شده شرکت های سیمانی در جهان، انرژی است. به دلیل ارزش نسبی پایین سیمان و فراوانی مواد اولیه، کارخانه های سیمان در نزدیکی بازار مصرف ساخته می شوند.

شرکت های سیمانی در بورس

حدود 30شرکت سیمانی و هلدینگ های آنها در بازار سرمایه پذیرفته شده اند. هلدینگ های سیمانی شامل سفارس و سیتا (متعلق به تامین اجتماعی)، سیدکو (متعلق به بانک ملی)، سغدیر (متعلق به سرمایه گذاری غدیر- ساتا) و چند سیمانی هم زیرمجموعه بانک سپه (از طریق سرمایه گذاری امید) هستند و چند شرکت خصوصی سیمان نیز در بازار سرمایه ایران پذیرفته شده اند.نسبت تقسیم و پرداخت سود نقدی در صنعت سیمان در میان بالاترین صنایع بورسی است؛ به نحوی که متوسط تقسیم سود در این صنعت 83 درصد است. نسبت P/ E ttm این صنعت نیز 4/ 8واحد است که در مقایسه با متوسط 5/ 8 بازار اندکی کمتر است.

مهم ترین تحول صنعت سیمان در سال های اخیر، ورود آن به بورس کالاست که موجب خروج سیمان از قیمت گذاری دولتی شد. در حالی که عمده معاملات سیمان در بورس کالا براساس قیمت پایه عرضه صورت می گیرد، در برخی از مناطق شمال غرب، جنوب غرب و استان های کرمان و فارس شاهد رقابت هستیم. با این حال، ریسک اصلی این صنعت در حال حاضر، قطعی های متعدد گاز در زمستان و برق در تابستان است. در عین حال، محدودیت های واردات در سمت عراق و شرایط اقتصادی افغانستان سبب شده است تا از حجم صادرات کاسته شود. روند صادرات طی دهه اخیر به نحوی بوده که از صادرات سیمان کاسته و به صادرات کلینکر افزوده شده است. از سوی دیگر، ریسک تغییرات قیمت گاز نیز بسیار زیاد است. فرموله شدن قیمت گاز سوخت سیمانی ها در سال های اخیر، سبب تغییرات شدید قیمت آن شده است. سود صنعت سیمان در اواخر دهه 1380 از بیش از 600میلیون دلار به 160میلیون دلار در سال 1399 کاهش یافته است. حاشیه سود عملیاتی صنعت به شدت تحت تاثیر چرخه های تورمی است. در سال های 1390 تا 1392 و همچنین 1397 تا 1399 شاهد جهش حاشیه سود بودیم که حاشیه سود به بیش از 30 درصد رسید. در سال های میانی دهه 1390 به دلیل درگیری شرکت ها برای بازپرداخت بدهی های ارزی، شناسایی زیان تسعیر ارز و افزایش شدید هزینه استهلاک و رکود بخش مسکن و بودجه عمرانی، شاهد کاهش حاشیه سود عملیاتی به 12 درصد هم بودیم.

بررسی شرکت ها

در بررسی صورت گرفته، هلدینگ های سیمان حذف شده اند. همچنین به دلیل حذف نظرات کارشناسی، صرفا از سود ttm استفاده شده است. چشم انداز سود آینده نگر بیش از سود ttm است؛ چرا که قیمت های فروش سیمان رشد خوبی کرده است و انتظار می رود با ورود به فصل ساخت وساز (پس از ماه رمضان) شاهد افزایش رقابت در بورس کالا باشیم.

رقابت ها در بورس کالا طبقه بندی شده و شامل سه دسته کم، متوسط و زیاد است. شرکت های «ساروج»، «سمازن»، «سصوفی»، «سفانو»، «سکرما»، «سمتاز» و «سخاش» بیشترین رقابت را در خرید طی سه ماه اخیر در بورس کالا دارند. شرکت های «ساروم»، «سبهان»، «ساوه»، «سخوز»، «ساراب»، «ساربیل»، «سشمال» و «سهرمز» دارای رقابت متوسط هستند. رتبه بندی براساسP/ E ttm حاکی از آن است که «ساروج»، «سپاها»، «سرود» و «ساروم» ارزان ترین نمادها بوده اند.

در مجموع «ساروج» به عنوان ارزان ترین نماد به لحاظ P/ E و همچنین با رقابت بالاست. «سصوفی»، «سفانو»، «سکرما» و «سمتاز» نیز با وجود بالاتر بودن P/ E به میزان یک واحد، به دلیل رقابت بالا، پتانسیل زیادی برای رشد سودآوری دارند. «ساروم» نیز در میان کمترین P/ E هاست و وضعیت رقابت متوسط است. «سپاها» و «سرود» نیز به دلیل موقعیت فیزیکی رقابت کمی دارند؛ اما P/ E حدود 6 دارند و ارزنده هستند.