چگونه صنعت سیمان در ایران ۹۰ ساله شد؟

به گزارش دنیای معدن، زمان شروع مصرف سیمان پورتلند به شکل کنونی در ایران کاملا مشخص نیست، لیکن ورود سیمان به ایران، توسط خارجیان صورت گرفت که از آن برای ساختن بناهایی نظیر کلیسا، سفارتخانه و تأسیسات بندری استفاده شده است. مصالح ساختمانی قدیمی برای ساخت زیربناهای اقتصادی با روش مدرن امروزی کارآیی و استقامت لازم را نداشتند، بنابراین نیاز به مصالح ساختمانی جدید اجتناب‌‌‌ناپذیر شد که یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی برای ساخت این بناها، سیمان بود. اجرای پروژه‌‌‌های جدید از قبیل خطوط و ساختمان راه‌‌‌آهن، پل‌‌‌ها، و تونل‌‌‌ها و سایر ابنیه نیاز مبرم به مقدار زیادی سیمان داشت؛ بنابراین دولت اقدام به واردات سیمان کرد و هر ساله بر حجم واردات اضافه می‌شد به طوری که در سال 1314 ایران چهارمین کشور وارد‌کننده سیمان در جهان به شمار می‌‌‌رفت.

ایران از لحاظ جغرافیایی در منطقه‌‌‌ای واقع شده که سلسله کوه‌‌‌های آهکی در اقصی نقاط دیده می‌شود، در نتیجه مواد اولیه برای تولید سیمان در داخل کشور به وفور یافت می‌‌‌شود. بنابراین در سال 1307 مطالعات و بررسی‌‌‌های لازم برای ایجاد اولین کارخانه سیمان و همچنین برآورد ذخایر مواد اولیه مورد نیاز این پروژه آغاز شد و در سال 1309 قراردادی با شرکت دانمارکی «اف‌‌‌ال‌‌‌اسمیت» جهت ایجاد این کارخانه موسوم به سیمان ری با ظرفیت تولید 100 تن سیمان در روز و با سرمایه دولتی معادل 133‌هزار و 800 لیره انگلیس برای تأمین ماشین‌‌‌آلات و 66‌هزار و 900 لیره انگلیس جهت تأمین تجهیزات نیروگاه برق مورد نیاز آن منعقد شد. سرمایه این کارخانه توسط دولت و از محل عایدات قند و شکر تامین شد و بهای آن به صورت خشکبار و سایر فرآورده‌های کشاورزی به دانمارک پرداخت شد. بهای تمام شده این کارخانه 15‌میلیون ریال بود.

پس از خرید ماشین‌‌‌آلات، کارهای ساختمانی آن از شهریور 1311 توسط شرکت طنس آلمان شروع شد و در 8 دی ماه 1312 اولین کوره سیمان ایران با ظرفیت 100 تن در روز در 7 کیلومتری جنوب تهران نزدیک به کوه‌‌‌های بی‌بی‌شهربانو و کوه سرسره در شهر ری به بهره‌‌‌برداری رسید. مدیریت این پروژه را مهندس علی قلی خان بر عهده داشت.

90سال از زمان افتتاح این کارخانه سپری شده است و طی این مدت صنعت سیمان رشد چشمگیری یافته و علاوه بر بازارهای داخلی، به بازارهای بین‌المللی نیز راه یافته است؛ به طوری که در مقاطعی بزرگ‌ترین صادرکننده جهانی سیمان و کلینکر شناخته شد. سیمان خمیرمایه توسعه و سازندگی کشور است و نقش بی‌‌‌بدیلی در عمران و آبادانی دارد.

لازم است علاوه بر صیانت و مراقبت از این صنعت که این روزها تحت فشار موانع متعددی همچون محدودیت در تامین برق، سوخت، قطعات، مقررات محدودیت‌زا و... قرار دارد، نگاه جدیدی منطبق با ضروریات جهانی در همراهی با کاهش انتشار دی اکسید کربن و تولید سیمان سبز داشته باشیم.

شاید بتوان گفت این صنعت ناگزیر به تغییر جدی در جهت تولید سیمان‌‌‌های با حداقل کلینکر و انواع سیمان جدید توسعه‌یافته در جهت حفاظت بیشتر از محیط‌زیست کره زمین خواهد بود. حتی این صنعت از پتانسیل و توان بسیار مطلوبی در جهت مصرف مواد زائد و آلوده در جهت حفاظت از محیط‌زیست برخوردار است که لازم است مورد توجه قرار گیرد.