شتاب فولاد به شرط سرمایه گذاری

فولاد یکی از کالاهای اساسی و پرکاربرد در هر کشور و از جمله کالاهایی است که می تواند به توسعه کشورهای در حال توسعه کمک کند.

اگر کشورها بتوانند برآورد مناسبی از میزان مصرف فولاد خود داشته باشند، می توانند سیاست های مناسبی را به منظور توسعه یا رشد این صنعت اتخاذ کنند.

عوامل موثر بر مصرف فولاد:

مصرف فولاد تحت تاثیر عوامل مختلفی است و رشد اقتصادی که حاصل رشد و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در بخش ها و فعالیت های اقتصادی است، به عنوان عامل اصلی، قادر به اثرگذاری بر مصرف فولاد بوده و در نقش معلول به واسطه رشد بخش های مختلف، از رشد مصرف فولاد نیز تاثیر می پذیرد.

براساس اطلاعات طرح جامع فولاد، ضریب همبستگی میان رشد اقتصادی و رشد مصرف فولادخام، ۷۱.۴۱ درصد برآورد شده است و این عدد به این معنا است که در بازه زمانی فوق، در ۷۱ درصد موارد، تغییرات رشد اقتصادی بدون نفت کشور با تغییرات رشد مصرف معادل فولاد، هم جهت بوده است.

مصرف فولاد در ایران، کشورهای همسایه و برخی کشورهای توسعه یافته

مصرف سرانه فولاد در کشورهای لیبی و بحرین به ازای هر فرد ۱۸۰ کیلوگرم، ایران ۲۵۰ کیلو گرم، امارات متحده عربی ۸۴۵ کیلوگرم و کره جنوبی بیش از هزار کیلوگرم است که نشان می دهد کشورهایی که به سمت توسعه یافتگی و صنعتی شدن حرکت کرده اند، میزان مصرف بالای فولاد را به خود اختصاص داده اند.

مصرف فولاد در منطقه خاورمیانه از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ تغییر چشمگیری نداشته و با کاهش ۳.۵ درصدی از ۵۴.۳ میلیون تن به ۵۲.۳ میلیون تن رسیده است .

مصرف فولاد در این منطقه، سه درصد از کل مصرف در جهان را به خود اختصاص می دهد، مقایسه مصرف با تولید حاکی از آن است که این منطقه از واردکنندگان فولاد محسوب می شود (البته طی سالیان گذشته از میزان اختلاف آن کاسته شده است).

کشورهای ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی علاوه بر آن که بزرگترین تولیدکننده فولاد در منطقه خاورمیانه هستند، بیشترین مصرف فولاد در این منطقه را نیز به خود اختصاص داده و بیش از ۷۰ درصد از سهم مصرف فولاد در منطقه خاورمیانه را دارا هستند. پس از آنها کشور عراق با ۷ درصد سهم در رتبه چهارم قرار گرفته است.

وضعیت تولید فولاد خام

در حال حاضر ظرفیت اسمی واحدهای تولیدکننده فولاد خام در کشور ایران، سالانه حدود ۴۰ میلیون تن است (این ظرفیت دربرگیرنده ۶۰۰ هزار تن ظرفیت واحدهای بسیار کوچک مقیاس است)

در سال ۹۹، تولید محقق شده واحدهای عمده تولیدکننده فولادخام از جمله فولاد مبارکه، طرح سبا، فولاد هرمزگان، فولاد خوزستان، فولاد خراسان، گروه ملی و صنعتی فولاد و فولاد آلیاژی ایران و دیگر واحدهای خصوصی تولیدکننده، حدود ۳۰ میلیون تن و نرخ رشد متوسط تولید فولادخام، در دوره ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۹، حدود ۱۰ درصد بوده است.

وضعیت تولید محصولادت فولادی

محصولات فولادی شامل ورق گرم، ورق پوشش دار و ورق سرد، از جمله محصولاتی هستند که ارزش افزوده داشته و از فولاد خام نشات گرفته اند.

ظرفیت تولید محصولات فولادی سالانه ۴۲ میلیون تن و فولادخام ۴۰ میلیون تن در کشور است و با توجه به تولید حدود ۳۰ میلیون تن فولاد خام در سال گذشته، تولید در محصولات فولادی تنها ۲۰ درصد بوده است. این موضوع نشان می دهد درصورت سرمایه گذاری درست در این حوزه، می توان از فرصت های موجود استفاده و فولاد خام که ارزش افزوده بسیاری ندارد را به محصولات فولادی که ارزش افزوده بالایی دارد، تبدیل کرد.

ظرفیت تولید محصولات فولادی:

ظرفیت تولید ورق گرم ۱۲ میلیون تن، تیرآهن ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن، میلگرد ۲۴ میلیون تن و سایر مقاطع فولادی هم حدود ۳ میلیون تن سالانه ظرفیت تولید دارند که میلگرد نیمی از ظرفیت محصولات فولادی را به خود اختصاص داده است.

همانطور که می دانید فولاد زنجیره ای دارد زنجیره ای که از سنگ آهن شروع شده و در نهایت به محصولات فولادی ختم می شود. هر کدام از ۶ حلقه این زنجیره که شامل کنسانتره سنگ آهن، گندله، آهن اسفنجی، چدن ، فولادخام و محصولات فولادی است، براساس سه مولفه ظرفیت فعال، طرح های در دست اجرا و ظرفیت در افق ۱۴۰۴ (طرح جامع فولاد کشور) مورد بررسی قرار می گیرند.

در رابطه با کنسانتره سنگ آهن ذکر این نکته مهم است که در حال حاضر ظرفیت فعال در کنسانتره سنگ آهن ۶۳ میلیون تن در سال است که پیش بینی می شود با ۱۹ میلیون تن طرح در دست اجرا، به ۸۱ میلیون تن در طرح جامع برسیم.

در گندله نیز ظرفیت فعلی حدود ۶۷ میلیون تن بوده که با افزوده شدن ۱۰ میلیون تن طرح در دست اجرا ، تا افق ۱۴۰۴ به ۷۷ میلیون تن می رسد.

در آهن اسفنجی فاصله ای با اهداف ۴ سال آینده نداریم و از ۳۶ میلیون تن ظرفیت فعال و ۱۱ میلیون تن طرح در دست اجرا به ۴۷ میلیون تن ظرفیت پیش بینی شده در سال ۱۴۰۴ می رسیم.

در چدن هم مشکل خاصی وجود ندارد.

اما در فولاد خام، ظرفیت فعال ۴۰ میلیون تن است که با ۱۵ میلیون تن طرح در دست اجرا تا افق ۱۴۰۴ به ۵۵ میلیون تن دست خواهیم یافت و در محصولات فولادی هم از ۴۲ میلیون تن فعلی باید به ۴۹ میلیون تن برسیم.

عوامل موثر بر مصرف فولاد:

اگر مصرف فولاد به دو گروه مصرف محصولات طولی و تخت تقسیم شود، می توان اثر عوامل مختلف بر هر گروه را با جزئیات بیشتری بررسی کرد.

به عنوان مثال با توجه به کاربرد بیشتر محصولات طولی در ساخت و ساز، در نظر گرفتن عوامل موثر بر ساخت و ساز می تواند تحلیل مناسبی را در اختیار قرار دهد تا بتوان فراز و فرودهای محصولات طولی در بازه مود نظر را با دقت بیشتری بررسی کرد.

همچنین محصولات تخت با کاربردی که در صنایع گوناگون مانند خودرو سازی دارند، می توانند مورد بررسی دقیق تری قرار گیرند.

از سال ۹۵ تا سال ۹۹، تولید فولاد خام در سال ۹۵ حدود ۱۸.۵ میلیون تن بوده که در سال گذشته به ۳۰ میلیون تن رسید و در بخش صادرات نیز از ۴ میلیون تن در سال ۹۵ به ۶.۵ میلیون تن در سال ۹۹ رسید. در این میان واردات قابل توجهی انجام نشد و در بخش مصرف هم از ۱۵ میلیون تن در سال ۹۵ به ۲۳ میلیون تن در سال ۹۹ رسید.

با توجه به اینکه کشورهای همسایه مصرف کننده فولاد هستند سرمایه گذاری برای تولید فولاد می تواند صادرات بیشتری را برای ما رقم بزند.

سهم صادرات فولاد از کل صادرات غیر نفتی از نظر ارزش ریالی در سال ۹۸، ۲۷ درصد صادرات غیر نفتی فولاد بوده که در سال ۹۹ به ۱۲ درصد رسیده است و این نشان می دهد در سال هایی که رشد قیمت ارزی وجود داشت، صنعت فولاد توانسته ارز آوری خوبی برای کشور باشد.

* تهیه و تنظیم: پروین خدادادی