همراه جدید زغال‌سنگ در گرمایش زمین
دنیای معدن - علاوه بر زغال‌سنگ که عامل اصلی تغییرات آب و هوایی است، مصرف سایر سوخت‌های فسیلی هم عامل اصلی ایجاد گازهای گلخانه‌ای و گرمای تدریجی زمین است.
از جمله موارد مصرف این سوخت‌ها، در هواپیماهاست. موتور هواپیما که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کند در هنگام حرکت، حرارت، سروصدا، ذرات معلق، گاز کربنیک، بخار آب، هیدروکربورها، مونوکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، سرب و کربن سیاه تولید می‌کند که این مواد پس از خروج از موتور هواپیما، در فضا با اتمسفر موجود ترکیب شده و به محیط منتقل می‌شوند. با توجه به پیشرفت فناوری و بهینه‌سازی سیستم سوخت‌رسانی موتورهای خودرو، هواپیما و سایر وسایل نقلیه، گازهای خروجی خودروها و هواپیماها و همچنین میزان سوخت آنها نسبت به مدل‌های قدیمی‌تر بسیار کاهش یافته اما به دلیل افزایش تعداد خودروها و هواپیماها و افزایش سفرهای هوایی و زمینی در چند سال گذشته، میانگین گازهای گلخانه‌ای خروجی این نوع وسایل نقلیه به‌ویژه هواپیماها افزایش یافته است. بر اساس آمار سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۴ خورشیدی(۱۹۹۲ تا ۲۰۰۵ میلادی)، تعداد مسافر و میزان کیلومتر حمل شده به‌وسیله هواپیماهای مسافری در هر سال به‌طور متوسط ۵.۲ درصد افزایش یافته است. میزان تصاعد گازهای گلخانه‌ای در کشورهای اتحادیه اروپا به‌وسیله هواپیماها بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۵ خورشیدی (۱۹۹۰تا ۲۰۰۶ میلادی) نیز ۸۷ درصد افزایش داشته است.
پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد پیشرفت‌های فراوانی برای جلوگیری از آلودگی جو به‌وسیله هواپیماها انجام شده است اما با توجه به توسعه حمل‌ونقل مسافر و بار با هواپیما به‌نظر نمی‌رسد بتوان افزایش روزافزون ورود گازهای مضر از سوی هواپیماها را کاهش داد، به ویژه اینکه ارائه نرخ‌های ارزان و راحتی سفر با هواپیما همواره متقاضیان سفر با هواپیما را افزایش می‌دهد. برای درک بیشتر مطلب، در صورتی که هواپیما در مسیر نیویورک به لس‌آنجلس در ارتفاع عادی پرواز کند، به ازای هر مسافر ۷۱۵ کیلوگرم گاز کربنیک وارد فضا می‌شود و در صورتی که به دلیل شرایط بد جوی مجبور به صعود به ارتفاع بالاتر شود این میزان به ۱۹۱۷کیلوگرم افزایش خواهد یافت. سال ۱۳۹۵ خورشیدی (۲۰۱۶ میلادی) در جلسه ایکائو که با حضور ۱۹۱ عضو تشکیل شد، عنوان شد که در سال ۱۳۸۹ خورشیدی (۲۰۱۰ میلادی) ۴۵۸میلیون تن گاز کربنیک به وسیله هواپیماهای مسافربری و باری غیر نظامی به فضا رها شده که بزرگترین سهم را امریکا و چین داشته‌اند. در این جلسه تصمیم‌گیری شد با توجه به مخاطراتی که گرم شدن زمین در طولانی‌مدت برای پرواز هواپیماها خواهد داشت، برنامه‌ای ارائه شود که تا سال ۱۴۱۴ خورشیدی (۲۰۳۵ میلادی) نسبت به سال ۱۳۹۹ خورشیدی (۲۰۲۰ میلادی) میزان تصاعد گازهای گلخانه‌ای ناشی از هواپیماها به میزان ۸۰ درصد کاهش یابد. گفتنی است در صورت گرمای بیش از حد مجاز، پرواز هواپیما از فرودگاه با توجه به ارتفاع فرودگاه به دلیل کم شدن غلظت هوا و بالا رفتن درجه حرارت گاز خروجی از موتور، مجاز نیست. دانشمندان، پژوهش‌های زیادی را برای جایگزینی سوخت‌های شیمیایی، بیولوژیکی، گازهای مایع و انرژی خورشیدی به منظور ایجاد آلودگی کمتر انجام داده‌اند که تاکنون به نتیجه قطعی نرسیده است. یکی از پژوهش‌ها مربوط به شرکت‌های جنرال‌الکتریک و ویرجین‌تولز است. این دو شرکت به دنبال فناوری سوخت‌های بیولوژیکی قابل مصرف در موتورهای جت هستند. بعضی از موتورهای موجود با اعمال تغییراتی، می‌توانند با روغن‌های گیاهی و سوخت اتانول نیز حرکت کنند. در سال ۱۳۸۷ خورشیدی (۲۰۰۸ میلادی) یک هواپیمای۷۴۷ به صورت آزمایشی با حرکت یک موتور از ۴ موتور آن با سوخت بیولوژیکی از لندن به آمستردام پرواز کرد که سوخت آن روغن گیاهی نارگیل بود اما چون تولید این نوع سوخت‌های گیاهی و اتانول باعث از بین رفتن جنگل‌ها می‌شود مخالفان زیادی برای توسعه آن وجود دارد. بنابراین باید منتظر باشیم تا علم راه جایگزینی را برای‌مان ترسیم کند. در غیر این صورت هر سال باید منتظر نتایج ناگوار گرمای زمین بود.
بهرام فرزاد / کارشناس زغال‌سنگ
دیدگاهتان را بنویسید