صنعت فولاد چین و خطر تداوم رکود؟

مهندس باقر دزفولی
مشاور امور فلزات
بر‌اساس گزارش شرکت خدمات مالی و بانکداری بریتانیا (HSBC)، به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ بانک انگلیس که امر رتبه‌بندی و اعتبارسنجی شرکت‌های بزرگ تولیدی را به‌عهده دارد، شاخص (PMI)که شاخص کلیدی در ارزیابی شرکت‌ها بوده وضعیت اقتصادی آنها را نشان می‌دهد،برای شرکت‌های بزرگ چینی از جمله شرکت‌های تولید فولاد، برای اولین بار به پایین‌تر از 50 رسیده است.

این شاخص اعتبار‌سنجی بر‌اساس معیار‌های، سفارشات جدید 30 درصد، سطح موجودی انبار 10 درصد، تولید 10 درصد، زمان تحویل کالا توسط تامین‌کننده 15 درصد و شرایط محیطی پرسنلی و استخدامی 20 در‌صد، طراحی شده است و بر‌اساس پرسشنامه‌ای که ماهانه برای مدیران خرید بیش از 420 شرکت بزرگ تولیدی ارسال می‌شود، پس از دریافت پاسخ و ارزیابی، نتایج آن اعلام می‌شود.

در صورتی‌که این شاخص بیش از 50 باشد، مبین توسعه اقتصادی شرکت بوده و در صورت کمتر از 50 بودن، نشانه کسادی و رکود بنگاه‌های اقتصادی است. تحلیلگران اقتصادی با ارزیابی شاخص فوق، چشم‌انداز حیاتی و اقتصادی بنگاه‌ها را مانند تولید ناخالص داخلی GDP پیش‌بینی می‌کنند.

به هر طریق بررسی‌های انجام شده، نشان می‌دهد که شاخص PMI در شرکت‌های تولید فولاد در چین، در ماه دسامبر 2014 به 5/49 کاهش یافته است که با توجه به شاخص 50 در ماه نوامبر، نشان از کاهش این متغیر دارد.

این اولین بار است که از ماه آوریل 2014، این شاخص به کمتر از 50، کاهش یافته است. این علامتی منفی برای صنایع چین، به‌خصوص صنایع فولاد به شمار می‌رود.

بر‌اساس گزارش رویترز، بزرگ‌ترین‌ منطقه تولید فولاد چین یعنی استان Hebei در شرق این کشور و در حوالی پکن که یک چهارم فولاد چین را تولید می‌کند با توجه به مشکلات اقتصادی و بحران جهانی، به هدف خود برای رسیدن به رشد تولید ناخالص داخلی برنامه‌ریزی شده، نرسیده است. سیاست‌های سختگیرانه محیط زیستی و کاهش رشد مصرف فولاد در این منطقه در سال جاری، باعث شده که رشد اقتصادی این استان از 7/7 درصدی سال 2013 به 5/6 درصد در سال 2014 کاهش یابد.

رئیس توسعه منطقه‌ای و کمیته اصلاحات منطقه Hebei اعلام کرده است که منطقه فوق رشدی معادل 8 درصد را در منطقه هدف‌گذاری کرده بود که متاسفانه به علت فشارهای بی‌امان برای اصلاح کیفیت هوا و اصرار برای کاهش تولید، رشد اقتصادی این منطقه را در سال 2014 به میزان 75/1 در صد کاهش داد.

با توجه به موارد فوق به‌نظر می‌رسد که در سال جدید میلادی دولت و شرکت‌های تولید فولاد چین، نه تنها با مشکلات اقتصادی ورکود بازار باید مقابله کنند، بلکه به علت شرایط خاص سیاسی در این کشور و کشمکش‌های پیش آمده با طرفداران محیط زیست در داخل و از طرفی با فشارهای جهانی که برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای مواجه شده‌اند، باید دست و پنجه نرم کنند.

موضوع رشد اقتصادی در جوامع صنعتی با آلودگی و تخریب محیط‌زیست در تضاد بوده و این وظیفه سیاست‌گذاران اقتصادی است که باید نقطه تلاقی این دو موضوع را تعیین و هدف‌گذاری کنند. در حال حاضر اتحادیه اروپا برای حفاظت از محیط زیست، در رابطه با صنعت فولاد، موضوعات ذیل را هدف‌گذاری کرده است:
1- برگشت 97 در‌صدی آب مورد نیاز صنایع فولاد اروپا و مصرف 3 درصدی آب تازه ورودی
2- استفاده صد در صدی از مواد برگشتی و قراضه برای تولید فولاد
اخیرا شرکت‌های صاحبان تکنولوژی دنیا به خصوص ژاپنی‌ها، سیستم‌هایی را برای واحدهای تولیدی مخصوصا واحدهایی که در کنار آب‌های آزاد قرار دارند، طراحی کرده‌اند که از آب دریا برای خنک کردن آن در جریان مدارهای بسته که عمده آب مصرفی صنایع فولاد است، استفاده می‌کنند. جالب آنکه ژاپنی‌ها تا سال 2000 موفق شدند خود را به مرز 90 در‌صد آب برگشتی برسانند.
از طرف دیگر بر اساس آمارهای منتشر شده، صنایع فولاد آمریکای شمالی و کانادا توانسته‌اند درصد مصرف مواد برگشتی از جمله قراضه را به میزان 70 درصد افزایش داده و برای خود این رکورد را افتخاری تلقی کنند و در همین حال با توجه به فشارهای سیاسی طرفداران حفظ محیط‌زیست، بهره‌برداری حداقل از معادن را، در برنامه آینده خود قرار دهند.
3- کاهش و به حداقل رساندن تولید گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید‌کربن، گازی که به‌عنوان تولید جانبی صنعت فولاد فولاد تلقی شده که در اثر احیای اکسید آهن توسط کک یا گاز طبیعی ایجاد می‌شود. میزان تولید دی‌اکسید‌کربن از صنایع فولاد، نسبت مستقیم با تولید چدن و آهن اسفنجی دارد.بنابراین شرکت‌های اتحادیه اروپا با کاهش مصرف کک و بهینه کردن آن و کاهش مصرف گاز در واحد تولید آهن اسفنجی، در‌صدد هستند میزان انتشار گاز دی‌اکسید‌کربن را به مینیمم برسانند.

4- کاهش آلودگی هوا و صدا: شرکت‌های فولادی اتحادیه اروپا، با اصلاح خطوط تولید و طراحی سیستم‌های فیلترینگ هوا و صدا در قسمت‌های مختلف خطوط تولید، درصدد هستند که آلودگی هوا و صدا را به حداقل رسانده و استراتژی تولید فولاد سبز را محقق سازند. البته در این مورد شرکت‌های ژاپنی سال‌ها کار و سرمایه‌گذاری کرده و طبق مقررات دولت ژاپن، سرمایه گذاران باید 10 در‌صد میزان سرمایه‌گذاری خود را صرف طراحی و نصب سیستم‌های حفظ محیط‌زیست و کاهش آلاینده‌های آب و هوا کنند.

5- حفظ محیط زیست با کاهش مصرف انرژی: کشورهای صاحب تکنولوژی از جمله اروپایی‌ها و ایالات‌متحده و ژاپن به‌طور متوسط توانسته‌اند مصرف انرژی خود را تا 20 در‌صد کاهش دهند و از این طریق توانسته‌اند به‌میزان قابل توجهی از آلودگی محیط زیست خود بکاهند.

بنابراین در صورتی که سایر کشورهای تولید‌کننده فولاد، واحد مصرفی انرژی خود را به حد ژاپن برسانند، مصرف انرژی در صنایع فولاد جهان به‌میزان 30 در صد کاهش خواهد یافت و بر اساس محاسبات انجام شده، نشر جهانی گاز کربنیک به‌میزان 2 در‌صد، یعنی 100 میلیون تن، در جهان کاهش خواهد یافت.

بدیهی است در صورت هدف‌گذاری این الگو یعنی الگوی اتحادیه اروپا و ژاپن توسط صنایع فولاد چین و اجرای اصلاحیه جدید قانون حفاظت از محیط‌زیست، در سال 2015،صنایع فولاد چین، بیشتر دچار رکود و مشکلات بازاریابی به‌علت افزایش قیمت تمام شده محصولات خود، خواهند شد که این امر بار دیگر زنگ خطر را برای خطرات ورود گسترده فولاد ارزان‌قیمت چینی به کشور در پی خواهد داشت.