در پی اولین گزارش رسمی از کشف لیتیوم در ایران مطرح شد/پیام استراتژیک اکتشاف

 در ادامه از آنجایی که اکثر کشور‌ها در حال تدوین برنامه‌هایی برای حذف تدریجی وسایل نقلیه فسیلی و تغییر به وسایل نقلیه برقی هستند درنتیجه تقاضا برای لیتیوم به‌ شدت افزایشی شده است. گسترش ذخیره‌سازی انرژی و پیشرفت وسایل الکترونیکی باعث شده که لیتیوم جایگاه ارزشمندی در جوامع پیدا کند و کشورهای جهان با سرعت به سمت این ماده معدنی حرکت کنند. حالا به دلیل اهمیت آن به تازگی نمونه‌‌برداری سیستماتیک از ۴۶ایستگاه در سه استان قم، اصفهان و سمنان برای کشف لیتیوم در کشور صورت گرفته است. کارشناسان باور دارند که یافته‌های جدید سندی دیپلماتیک است که ظرفیت ایران را برای مشارکت در زنجیره تامین انرژی‌های پاک نشان می‌‌دهد؛ داده‌هایی که می‌‌تواند ایران را به یکی از بازیگران کلیدی در صنعت استخراج لیتیوم تبدیل و زمینه را برای توسعه فرآوری این فلز استراتژیک فراهم کند.

به باور برخی ایران با داشتن ذخایر نمکی ۱۰‌میلیون هکتاری در حوضه‌های مرکزی، شدت تابش خورشیدی ۳۰۰‌روزه سالانه مناسب برای روش‌های تبخیری و داشتن زیرساخت‌های موجود می‌تواند به یکی از کم‌‌هزینه‌ترین تولیدکنندگان لیتیوم در جهان تبدیل شود. تا جایی که کارشناسان معتقدند ذخایر ایران می‌تواند به کاهش فشار بر معادن سنتی و تسریع گذار جهانی به سمت انرژی‌های پاک کمک کند. البته پیشتر مطرح می‌شد که منابع اولیه لیتیوم ایران در دسته کم ‌عیار قرار دارد. عیار لیتیوم منابع اولیه کشور به‌ گونه‌ای است که استحصال و فرآوری آن در داخل کشور از نظر اقتصادی مقرون‌ به‌ صرفه نیست، همچنین گفته می‌شد که تولید لیتیوم در داخل کشور نیازمند ترکیبات اولیه لیتیومی است که اکنون ایران برای تامین آن به کشور‌های خارجی وابسته است. با این حال در اسفندماه سال۱۴۰۲، امیر محمدرضا آشتیانی، وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح از خط تولید پک باتری‌های لیتیومی رونمایی کرد که این موضوع نشان‌دهنده ورود کشور به صنعت باتری‌های لیتیومی بود. به هر حال با توجه به افزایش روزافزون تقاضای جهانی لیتیوم (افزایش قیمت لیتیوم)، اهمیت بسیار بالای این فلز استراتژیک برای آینده کشور به منظور استفاده در بخش‌های مختلف کلیدی شناخته می‌شود. کاربرد‌های فراوان و ارزش اقتصادی بالای لیتیوم، توجه ویژه به سرمایه‌گذاری و در دستور کار قرار دادن برنامه‌های حمایتی به منظور تامین نیاز‌های داخلی و توسعه اقتصادی و صنعتی کشور را پیش از پیش آشکار می‌سازد.

دارایی‌های لیتیومی ایران

نمونه‌برداری سیستماتیک از ۴۶ ایستگاه در سه استان برای کشف لیتیوم، ایران را در آستانه انقلابی معدنی قرار خواهد داد. وزارت صمت در گزارشی، نتایج یک‌سال نمونه‌برداری علمی از شورابه‌های نمکی سه استان را منتشر کرده است. این پروژه که با همکاری کارشناسان روسیه و استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند ICP-OES انجام شده، وجود ذخایر لیتیوم با غلظت‌های رقابتی در سطح جهانی را تایید می‌کند.

برای دسترسی به شورابه‌های زیرسطحی، چاهک‌هایی به عمق یک تا دو متر در کفه‌های نمکی حفر شد. نمونه‌ها پیش از انتقال به آزمایشگاه‌های مرجع، با اسید نیتریک تثبیت شدند تا ترکیب شیمیایی آنها پایدار بماند. آنالیز نمونه‌ها در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران و یک آزمایشگاه معتبر روسی انجام شد. این پژوهش علاوه‌بر لیتیوم، عناصر راهبردی مانند بُر، منیزیم و پتاسیم را نیز برای ارزیابی امکان فرآوری بررسی کرد.

در دریاچه نمک قم؛ بیشترین غلظت لیتیوم (4/‌81 ppm) در ۵ ایستگاه نمونه‌برداری با عمق 5/‌2 متر ثبت شد.

در خور؛ میزان 71/‌41 ppm لیتیوم در شورابه‌های ورودی به کارخانه پتاس خور شناسایی شد.

در طرود؛ در مرز استان سمنان، چاهک‌های حفرشده غلظت 25/18 ppm لیتیوم را نشان دادند. این یافته‌ها می‌توانند ایران را به یکی از بازیگران مهم در صنعت استخراج لیتیوم تبدیل کنند و زمینه را برای توسعه فرآوری این فلز استراتژیک فراهم سازند.

این اکتشافات در شرایطی انجام شده که بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی(IEA)، تقاضای جهانی لیتیوم تا ۲۰۳۰ به 4/‌2‌میلیون تن خواهد رسید.

ایران با داشتن ذخایر نمکی ۱۰میلیون هکتاری در حوضه‌های مرکزی، شدت تابش خورشیدی ۳۰۰‌روزه سالانه مناسب برای روش‌های تبخیری، زیرساخت‌های موجود مانند مجتمع پتاس خور می‌تواند به یکی از کم‌هزینه‌ترین تولیدکنندگان لیتیوم سبز در جهان تبدیل شود. این گزارش تنها یک دستاورد علمی نیست بلکه سندی دیپلماتیک است که ظرفیت ایران را برای مشارکت در زنجیره تامین انرژی‌های پاک نشان می‌دهد.

با توجه به تنش‌های ژئوپلیتیک بر سر لیتیوم، ایران فرصت دارد تا تجربه توسعه نفتی خود را این‌بار با لیتیوم امتحان کند.این کشف در حالی رخ می‌دهد که جهان به دنبال تنوع‌بخشی به زنجیره تامین لیتیوم است. کارشناسان معتقدند ذخایر ایران می‌تواند به کاهش فشار بر معادن سنتی و تسریع‌گذار جهانی به سمت انرژی‌های پاک کمک کند.

رشد گسترده تقاضای جهانی برای لیتیوم

افزایش روزافزون تقاضای جهانی و محدود بودن ذخایر این فلز استراتژیک در تعداد محدودی از کشور‌های دنیا از جمله استرالیا، شیلی و چین موجب افزایش قیمت جهانی آن در سال‌های اخیر نیز شده است. بر اساس آمارها بیش از ۹۰‌درصد از ۱۸۰‌هزار تن تولید جهانی در سال۲۰۲۳ را سه کشور مذکور تهیه کردند. با این حال، با توجه به پیش‌بینی افزایش شش برابری تقاضا برای لیتیوم بین سال‌های۲۰۲۲ تا ۲۰۳۵ ، چشم‌انداز این بازار تغییر بیشتری هم خواهد کرد. در کل، با توجه به اهمیت این فلز استراتژیک، پروژه‌های مرحله اکتشاف در سراسر جهان در حال افزایش هستند و آفریقا نیز از این قاعده مستثنا نیست.

قاره سیاه یکی از مناطقی است که دارای ذخایر قابل توجهی از این فلز است. تا جایی که پیش‌بینی می‌شود تولید لیتیوم در معادن آفریقا تا سال۲۰۳۰، بیش از ۷۰‌برابر افزایش پیدا کند؛ موضوعی که سهم عرضه آفریقا در بازار جهانی را از یک درصد به ۱۴‌درصد افزایش خواهد داد. آفریقا که سال‌ها، اقتصادش به نفت متکی بوده حالا به صنعت معدن خود اهمیت می‌دهد و می‌خواهد در بازار پررونق جهانی لیتیوم سرمایه‌گذاری کند. در این بین نیجریه با داشتن ذخایر عظیم لیتیوم، در آستانه تبدیل‌ شدن به یک بازیگر مهم در بازار جهانی این فلز قرار دارد. البته این کشور بنا دارد از صرف تولیدکننده خام خارج شود و سرمایه‌های بیشتری را از جمله سرمایه تسلا را به داخل مرزهای خود وارد کند.