حضور ماشین‌‌‌آلات خودران در بخش معدن

این فناوری نوآورانه همچون خونی در رگ‌‌‌های بخش‌‌‌های مختلف در گردش است و در تمامی ابعاد این صنعت نیز نفوذ کرده و نحوه اکتشاف، استخراج و فرآوری ذخایر معدنی را متحول می‌کند. تاثیرات این فناوری، هم ویرانگر است و هم سرنوشت‌‌‌ساز، اما رسیدن به معدن‌‌‌کاری ایمن، کارآمد و پایدارتر، نیازمند استفاده‌‌ بیشتر از این فناوری‌‌‌هاست.

روهیتش دهاوان، رئیس و مدیرعامل شورای بین‌المللی فلزات و معادن بیان کرده است، هوش مصنوعی قادر است در این صنعت سنتی و محافظه‌‌‌کار در پذیرش فناوری‌‌‌های نوین، تحول بزرگی رقم بزند. او همچنین معتقد است هوش مصنوعی، ابزاری کلیدی برای عملیات‌‌‌های ایمن، بهره‌‌‌ور‌‌‌تر و پایدارتر در بخش معدن است.

در زمینه‌‌ اکتشاف معادن، سیستم‌های هوش مصنوعی، رویکرد بالینی و دقیقی برای شناسایی ذخایر معدنی جدید دارند. دارن رمزی، مهندس ارشد معدن شرکت بکا بر این باور است که الگوریم‌‌‌های یادگیری هوش مصنوعی، قادرند حجم انبوهی از داده‌‌‌های زمین‌شناسی، زمین‌‌‌شیمیایی و ژئوفیزیک را پردازش و تحلیل کنند. دقت بالا و ضریب خطای بسیار پایین این ابزارها، با خطای محاسبات دستی و انسانی قابل قیاس نیست.

در نتیجه، این تحلیل دقیق داده‌‌‌ها، محدودیت‌های انسانی را پشت سر گذاشته و مرزهای جدید و مملو از امکاناتی را برای استخراج معادن مهیا می‌کند.

ماشین‌‌‌آلات معدنی خودران

شاید آشکارترین نفوذ هوش مصنوعی در بخش معدن و مواد معدنی را بتوان در ظهور خودروهای خودران و روبات‌‌‌های معدنی جست‌‌‌وجو کرد. معدن سنگ‌آهن گودای دری ریتینتو در استرالیا، یکی از معادن پیشرفته‌‌‌ جهان است که به ماشین‌‌‌های خودران مجهز شده است. ناجل دیویدسون، سخنگوی ریتینتو اعلام کرده است که سیستم خودران اتوهال این مجموعه، سنگ معدن را ۲۴ساعته و بدون نیاز به راننده انسانی جابه‌‌‌جا می‌کند. در نتیجه‌‌ حضور چنین ماشین‌‌‌آلاتی در معادن، ضرورت حضور انسان در محیط‌‌‌های پرخطر از بین می‌رود یا کاهش می‌‌‌یابد که در نتیجه‌‌ آن، تلفات جانی نیز به میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد داشت.

افزایش کارآیی به همت هوش مصنوعی

در معادن جهان، هوش مصنوعی به عنوان ابزاری جایگزین‌ناپذیر برای بهینه‌‌‌سازی هر مرحله از زنجیره‌‌ تولید بخش معدن و صنایع معدنی مورد استفاده قرار گرفته و در حال گسترش است. همچنین از بهره‌‌‌وری تجهیزات گرفته تا تعمیرات، کنترل فرآیندها و کالیبره کردن متغیرها، راه را برای حداکثرسازی کارآیی هموار می‌کند. معاون عملیات دیجیتال شرکت بریک گولد، در این باره بیان کرده است: از هوش مصنوعی برای افزایش تولید کارخانه‌‌‌ها و تجهیزات موجود بهره می‌‌‌بریم و به کمک این ابزار، بسیاری از متغیرها، به طور همزمان برای حداکثر کارآیی تنظیم می‌‌‌شوند.

با این حال، موج رو به گسترش هوش مصنوعی، نگرانی‌هایی را در میان فعالان و نمایندگان کارگری ایجاد کرده است. جنیفر ویلیامز، دیده‌‌‌بان معادن کانادا معتقد است نگرانی‌های بجایی در خصوص از دست رفتن شغل‌‌‌ها با جایگزینی وظایف انسانی توسط هوش مصنوعی وجود دارد. او همچنین خواستار بازنگری در سیاستگذاری‌‌‌های این بخش بوده تا حداقل آسیب به نیروی کار انسانی وارد شود.

هوش مصنوعی؛ محل اختلاف فعالان زیست‌محیطی

نقطه اختلاف دیگر در بخش معدن، ایمنی است که با پررنگ‌‌‌تر شدن نقش سیستم‌های خودران، نگران‌کننده شده است. پایل سامپات، نماینده‌‌ سازمان محیط‌زیستی ارتورکس در این باره هشدار داده است، نباید بیش از حد بر هوش مصنوعی اتکا کرد و همچنان باید نظارت‌‌‌های دقیق انسانی بر این بخش حفظ شود تا از عملکرد صحیح سیستم‌های خودکار مطمئن شوند.

تهدید همیشگی نقص‌‌‌های نرم‌‌‌افزاری و حملات سایبری، ترس وقوع فجایعی ناشی از خرابی سیستم‌های خودکار را در صورت فقدان تدابیر احتیاطی مناسب، تقویت می‌کند. با این حال، متخصصانی که از توانایی هوش مصنوعی در کاهش تاثیرات زیست‌محیطی حمایت می‌کنند، ادغام این فناوری نوین را برای پایداری بلندمدت بخش معدن و صنایع معدنی ضروری می‌‌‌دانند. کیت سامرویل، نماینده‌‌ بنیاد معدن‌کاری مسوولانه می‌‌‌گوید: هوش مصنوعی به ما امکان می‌دهد تا با تحلیل‌‌‌های دقیق‌‌‌تر و بهره‌‌‌وری بیشتر از منابع، ردپای زیست‌محیطی را به حداقل برسانیم.

در نتیجه‌‌ این توانمندی‌‌‌های هوش مصنوعی، پیش‌بینی می‌شود کشورهایی که پیشگامان معدن‌‌‌کاری نوین هستند، در آینده‌‌‌ای نه‌چندان دور به مزیت رقابتی قابل‌توجهی دست پیدا کنند.

برخلاف چندگانگی میان دوستداران محیط‌زیست، حامیان حقوق کارگری و توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی، رقابتی در عرصه‌‌ هوش مصنوعی وجود ندارد. به بیان دهاوان، این جریان تکنولوژی، مبارزه‌‌ هوش مصنوعی در مقابل انسان نیست، بلکه ترکیب هوشمندانه‌‌‌ای از این دو است که توان ایجاد معدن‌‌‌کاری ایمن را در قرن جاری فراهم خواهد کرد.

بستر هوش مصنوعی در ایران

در میان بررسی‌‌‌های تخصصی معدن‌‌‌کاران جهان برای تعیین محدوده‌‌ درست هوش مصنوعی، گذری بر وضعیت ایران در این زمینه داشته باشیم. کشور ما از نظر ذخایر معدنی جزو کشورهای غنی در بخش گنجینه‌‌‌های زمینی است. برای مثال دارای رتبه‌‌ دوم معدن سنگ‌‌‌های تزئینی در جهان است. ولی با نگاهی به اخبار این روزهای معدن و گلایه‌‌‌های معدن‌‌‌کاران درمی‌‌‌یابیم که واردات ماشین‌‌‌آلات معدنی با چالش‌‌‌های خاصی مواجه است که تعدادی از آنها را می‌‌‌توان، محدودیت ورود ماشین‌‌‌آلات کوچک و متوسط، کاهش نقدینگی و تسهیلات بانکی بخش معدن و صنایع معدنی، مشروط کردن واردات ماشین‌‌‌آلات معدنی به خرید حداقل یک‌دستگاه معدنی از برندهای خاص داخلی، فعالیت در سامانه نیمایی و تفاوت ارزی قابل‌توجه برای تامین ابزارهای موردنیاز دانست.

به بیان برخی از فعالان بخش خصوصی، پرداختن به چالش‌‌‌های داخلی باعث شده است تا معدن‌‌‌کارها به‌رغم تنوع و کمیت خوبی که در معادن ایران وجود دارد، از رقبا و جریان‌‌‌های جهانی غافل شوند.

به گفته‌‌ پاتریک توماس، مدیرعامل شرکت سیستم‌های معدن‌‌‌کاری خودگران، در آینده‌‌‌ای نه‌چندان دور، کشورهای پیشگام در استفاده از فناوری‌های AL (هوش مصنوعی) به مزیت‌‌‌های رقابتی سرسام‌‌‌آوری دست خواهند یافت و در مقابل، کشورهایی که در استفاده از این ماشین‌‌‌آلات خودکار معدنی عقب مانده‌‌‌اند، در فاصله‌‌ زیادی با کشورها پیشرو خواهند ایستاد. در نتیجه می‌‌‌توان گفت شرایط فعلی، برهه‌‌ زمانی حساسی در آینده‌‌ معدن‌‌‌کاری خواهد بود و سیاست‌‌‌های معدنی در ایران نیازمند بازنگری و همسو شدن با تغییرات جهانی است.