درد ضعف ایمنی در معادن!

معدن مهماندویه دامغان از نوع معادن کوچک‌مقیاس است که پیش از این در نظارت فنی پایان سال 1403 به دلیل نقص، اخطار یک ماهه در تاریخ 29بهمن‌ماه دریافت کرده بود و متاسفانه در روز 18فروردین حادثه‌آفرین شد. خبرها نشان می‌دهد که این معدن فعال نبوده و جان‌‌باختگان مشغول ‌به‌ فعالیت نبوده‌اند بلکه برای بررسی اولیه باز فعال‌ شدن معدن به آن وارد شده بودند که متاسفانه گرفتار گاز منوکسیدکربن شدند! آنقدر رعایت ایمنی در تونل بدیهی است که چنین سهل‌انگاری‌ عجیب به نظر می‌رسد! در واقع برای ورود به معدن قبل از هر چیز باید تهویه و اکسیژن محل بررسی شود چراکه در تونل بن‌بست اکسیژن افت شدیدی می‌کند اما متاسفانه باز هم عدم رعایت ایمنی حادثه آفرید.

این در حالی است که بارها مسوولان تاکید کرده‌اند که برای جلوگیری از بروز اتفاقات در معادن زغال‌سنگ اقدامات لازم باید انجام شود! اما چرا این مهم تنها در حد حرف باقی مانده است و خبری از اجرا نیست و هر روز کارگران جان خود را در این معادن از دست می‌دهند؟! در این بین سوال مهم این است که چرا چنین سهل‌انگاری‌هایی، آن هم به صورت پی در پی در عرصه معدن رخ می‌دهد؟ مگر نه این است که شعار اول ایمنی، بعد کار بر سر در همه معادن نصب شده است؟! تا کی باید هزینه داد؟!

در طول یک دهه اخیر حادثه‌های مختلفی در معادن زغال‌سنگ کشور به وجود آمده که جان بسیاری از کارگران را گرفته است. به ‌اعتقاد فعالان معدنی از مهم‌ترین چالش‌های معادن زغال‌سنگ ایمنی پایین معادن، عدم به‌کارگیری تکنولوژی و ماشین‌آلات روز دنیا در بهره‌برداری از معادن جهت تولید کنسانتره زغال‌سنگ با کیفیت قابل ‌قبول و ویژگی‌های زمین‌شناسی معادن زغال‌سنگ ایران است که مشکلات زیادی را برای معدن‌کاران زغال‌سنگ ایجاد کرده اما نکته مهم اینجاست هر سال با بروز حوادث مختلف این مشکلات تنها بازگو می‌شود و مسوولان وعده‌های بسیاری برای حل آنها داده‌اند؛ وعده‌هایی که تنها در حرف باقی می‌ماند.

حوادث جانی معادن زغال‌سنگ تمامی ندارد

سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور در همین ارتباط با بیان اینکه معدن مهماندویه دامغان سیستماتیک نبوده است، گفت: به نظر می‌رسد علت این حادثه تصاعد گاز متان نباشد زیرا اگر عامل آن بود، منجر به وقوع انفجار در معدن می‌شد، بنابراین آلودگی معدن به گاز منوکسیدکربن سبب خفگی معدنکاران شده است.

وی با بیان اینکه باید نظارت‌های سختگیرانه و دقیق بر معادن کوچک صورت بگیرد، گفت: در منطقه سمنان و شمال حوزه شاهرود، البرز شرقی و مرکزی، معادن کوچک‌مقیاس زیادی فعال هستند که نیاز است نظارت بیشتری روی آنها صورت گیرد.

دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور تصریح کرد: از میان حوادث بزرگ معادن زغال‌سنگ باید به انفجار معدن زغال‌سنگ یورت در 13اردیبهشت 1396 اشاره کرد که جان بیش از 42کارگر این معدن را گرفت. بعد از وقوع حادثه انفجار معدن زغال‌سنگ آزادشهر، حسن روحانی، رییس‌جمهور وقت برای بررسی دقیق‌تر وضعیت این حادثه به منطقه آزادشهر استان گلستان سفر کرد و در نهایت دستوراتی درباره این حادثه از قبیل رسیدگی فوری به موضوع وضعیت پرسنل صادر کرد. وی همچنین طی دستوری از کمیته حقیقت‌یاب خواست عوامل موثر و افراد مقصر در این حادثه را شناسایی و طبق قوانین با آنها برخورد کنند اما با گذشت چند سال از وقوع این حادثه بنا به گفته فعالان معادن زغال‌سنگ متاسفانه هیچ‌کدام از نامه‌ها پاسخ داده نشد و حتی ایمیدرو نیز هیچ صحبتی مبنی بر حمایت از این حوزه مطرح نکرد، گویا اصلا اراده‌ای برای حمایت از معادن زغال‌سنگ وجود ندارد و فعالان این حوزه محکوم به فعالیت، آن هم در سخت‌ترین شرایط هستند.

صمدی ادامه داد: در نهایت آبان‌ ماه 1396، رییس‌کل دادگستری استان گلستان اعلام کرد که براساس جمع‌بندی گزارش کمیته حقیقت‌یاب، مقصر حادثه کارفرماست اما در مورد حادثه توضیحات بیشتری برای اطلاع مردم بازگو نشد و در آخر مشخص نشد دقیقا چه تخلفاتی صورت گرفته و چه برخوردی با متخلفین انجام شده است. نکته قابل ‌توجه اینجاست که با گذشت هشت سال از این حادثه عدم سیاستگذاری مناسب در معادن زغال‌سنگ باعث شد تا حادثه بزرگ‌تری در معدن زغال‌سنگ طبس ایجاد شود و بیش از 50کارگر این معدن جان باختند و تعداد مصدومان به 22نفر رسید. این حادثه در پی انفجار گاز متان در دو بلوک B و C معدن طبس اتفاق افتاده بود.

ابراز همدردی رییس‌جمهور

ساعت۱۵ و ۳۰دقیقه 18فروردین‌۱۴۰۴ خبر گازگرفتگی در معدن «جواهر زغال» روستای مهماندویه در ۳۵کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان، به مرکز کنترل و هماهنگی عملیات هلال‌احمر استان و اورژانس سمنان اعلام شد. پس از تلاش چند ساعته پیکر بی‌جان هفت کارگر به نام‌های مرتضی شکاری، احمد شکاری، مهدی گیلکی،‌ هانی گیلکی (۳۵ساله)، غلاحسین ابراهیمی (۲۰ساله، اتباع خارجی)، مجتبی اکبری (۲۵ساله، اتباع خارجی) و علی ابراهیمی (۲۵ساله، اتباع خارجی) از معدن خارج شد.

در پی وقوع حادثه در معدن زغال‌سنگ مهماندویه دامغان، مسعود پزشکیان ضمن ابراز تاسف عمیق و همدردی با خانواده‌های آسیب‌دیدگان، در دستوری به سیدمحمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار رسیدگی فوری به موضوع شد. رییس‌جمهور در این دستور به وزیر صمت، بر ضرورت اعزام تیم‌های کارشناسی به محل حادثه، بررسی علل و عوامل بروز سانحه و نیز اتخاذ تمهیدات لازم برای جلوگیری از تکرار چنین رویدادهایی تاکید کرد.

پزشکیان همچنین از وزیر صنعت، معدن و تجارت خواست با همکاری دستگاه‌های مسوول، نسبت به تامین نیازهای فوری مصدومان، دلجویی از خانواده‌های جان‌باختگان و بازسازی سریع زیرساخت‌های معدنی آسیب‌دیده اقدام عاجل به ‌عمل آورد. رییس‌جمهور همچنین تاکید کرد که گزارش جامع و مستندی از ابعاد مختلف این حادثه، در اسرع وقت به دفتر ریاست‌جمهوری ارائه شود.

دستور رسیدگی وزیر کشور

وزیر کشور در پی حادثه معدن زغال‌سنگ مهماندویه دامغان، تلفنی با استاندار سمنان گفت‌وگو و ضمن دریافت گزارش اقدامات، دستورات لازم را صادر کرد. اسکندر مومنی در این گفت‌وگو بر امدادرسانی برای نجات جان افراد و نیز رسیدگی ویژه به مصدومان تاکید کرد.

کارن یحیایی، سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی استان سمنان گفت: طبق گزارش مسوولان معدن مهماندویه دامغان شمار افراد محبوس هفت نفر شامل چهار ایرانی و سه اتباع خارجی است که تاکنون پیکر دو کارگر ایرانی و یک کارگر اتباع خارجی پیدا شد.

اعزام کارگروهی از سوی وزیر صمت

وزیر صنعت، معدن و تجارت به دنبال وقوع حادثه در معدن مهماندویه دامغان کارگروهی از کارشناسان بررسی و ارزیابی را به این محل اعزام کرد که با تکمیل بررسی کارشناسان فنی گزارش نهایی به اطلاع عموم خواهد رسید.

محمد اتابک به دنبال وقوع حادثه در معدن مهماندویه دامغان کارگروهی از کارشناسان بررسی و ارزیابی را به این محل اعزام کرد. در این کارگروه مدیرکل نظارت بر معادن و مدیرکل بهره‌برداری معاونت معدن وزارت صمت حضور دارند.

براساس دستور صریح وی در ساعت اولیه وقوع حادثه گروه‌های امداد و نجات و ارزیاب از معادن البرز شرقی به محل وقوع حادثه رفتند و پس از ایمن‌سازی محیط، پیکر هفت کارگر متوفی که سه تن آنان از اتباع بودند به بیرون انتقال یافت.

جان‌باختگان چگونه گرفتار شدند

سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری سمنان با تسلیت جان‌باختن هفت معدنکار مهماندویه دامغان بیان کرد: معدن «جواهر زغال» روستای مهماندویه چهار تونل دارد که از تونل‌های دیگر برداشت می‌شود و حادثه در تونلی رخ داد که مدتی بدون استفاده بود و مواد معدنی از آن برداشت نمی‌شد.

فرج‌الله ایلیات گفت: کارفرما با پیمانکاری که تجربه همکاری قبلی داشت، برای ازسرگیری فعالیت معدنی در این تونل قرارداد بسته بود و به اذعان کارفرما، پیمانکار بدون اطلاع به او، برای بررسی وضعیت تونل وارد معدن شد.

وی بیان کرد: کمبود اکسیژن و احتمال وجود گازهای زغال‌سنگ از دلایل مرگ کارگران معدن مهماندویه دامغان پیش‌بینی می‌شود اما باید برای اعلام نظر قطعی منتظر گزارش پزشکی قانونی بود.

به گفته ایلیات، افرادی که وارد تونل شدند سردرد شدید گرفتند که این موضوع احتمال نشت گازهای زغال‌سنگ را دوچندان می‌کند.

این مسوول اظهار کرد: کارگران فعال در دیگر تونل‌های «جواهر زغال» روستای مهماندویه اذعان کردند ساعت۱۳ کارگرانی که در تونل دیگر کار می‌کردند برای کمک وارد این تونل شدند و در ادامه پیمانکار، کارفرما و برادرزاده‌اش هم با تجهیزات جزئی برای کمک به داخل تونل رفتند.

تشکیل پرونده قضایی برای جان‌باختگان حادثه معدن دامغان

رییس کل دادگستری سمنان ضمن ابراز همدردی با خانواده‌های جان‌باختگان حادثه معدن مهماندویه دامغان گفت: پرونده قضایی برای بررسی ابعاد و علل وقوع این حادثه تشکیل شد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدصادق اکبری شامگاه ۱۸فروردین‌ماه با اعلام این خبر گفت: در ساعت ۱۵:۳۰ دقیقه گزارشی مبنی بر گازگرفتگی تعدادی از معدنکاران در معدن جواهر زغال در مهماندویه دامغان گزارش شده که به محض اطلاع به دادستان دامغان دستور داده شد، با حضور در محل‌ نسبت به بررسی ابعاد حادثه اقدامات لازم را با بسیج نهادهای اجرایی، امدادرسانی و سایر مسوولان مربوطه انجام دهد.

وی ضمن ابراز همدردی با خانواده‌های جان‌باختگان گفت: در این حادثه متاسفانه هفت نفر جان باختند که پنج نفر از معدنکاران این معدن بوده و دو نفر دیگر نیز به ‌محض اطلاع از این حادثه قبل از حضور نیروهای امدادرسانی از معدن‌های مجاور برای نجات این حادثه‌دیدگان و با اختیار خویش و فداکارانه به داخل این معدن رفته بودند که متاسفانه همگی به ‌علت تجمع گاز متان که منجر به کمبود اکسیژن در معدن شده، فوت شدند.

رییس کل دادگستری استان سمنان گفت: گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که این معدن مجوز فعالیت داشته و از آذر ‌سال گذشته به ‌علت سرمای شدید آن منطقه، امکان ادامه فعالیت نداشته و ادامه فعالیت آن متوقف شده بود و در اولین روز کاری، متاسفانه چنین حادثه دلخراشی به وقوع پیوست.

وی در ادامه با بیان اینکه تمامی پیکرهای این جان‌باختگان از معدن خارج شده، تصریح کرد: دستور انتقال پیکرهای جان‌باختگان برای سیر مراحل قانونی به پزشکی قانونی صادر شد.

وی ادامه داد: این معدن تا اطلاع ثانوی تعطیل می‌شود و با توجه به اینکه پرونده قضایی برای این حادثه تشکیل شده است، گزارش تکمیلی علل و ابعاد وقوع این حادثه پس از دریافت گزارشات بازرسان اداره کار که در کنار سایر مسوولان قضایی، اجرایی و امدادرسانی در محل حاضر هستند، ارائه خواهد شد.

بخشی از اتفاقات چند سال اخیر در معادن زغال‌سنگ

از میان حوادث بزرگ معادن زغال‌سنگ باید به انفجار معدن زغال‌سنگ یورت در 13اردیبهشت 1396 اشاره کرد که جان بیش از 42کارگر این معدن را گرفت. بعد از وقوع حادثه انفجار معدن زغال‌سنگ آزادشهر، حسن روحانی، رییس‌جمهور وقت برای بررسی دقیق‌تر وضعیت این حادثه به منطقه آزادشهر استان گلستان سفر کرد و در نهایت دستوراتی را درباره این حادثه از قبیل رسیدگی فوری به موضوع وضعیت پرسنل صادر کرد اما مشکل ضعف ایمنی هنوز پابرجاست. در ادامه به مواردی از حوادث معدن زغال در سال‌های اخیر اشاره می‌کنیم.

31شهریور 1403: حادثه در معدن زغال‌سنگ طبس بیش از 50کارگر این معدن جان باختند و تعداد مصدومان به 22نفر رسید. این حادثه در پی انفجار گاز متان در دو بلوک B و C معدن طبس اتفاق افتاده است.

10خرداد 1403: در ریزش معدن زغال‌سنگ آبنیل در روستای بی‌بی‌حیات کرمان 6نفر حادثه دیدند. متاسفانه در این واقعه یک نفر فوت کرد و دو نفر دیگر مصدوم شدند.

29اردیبهشت 1403: ریزش معدن زغال‌سنگ در منطقه طغرالجرد شهرستان کوهبنان، در این حادثه یکی از نیروهای معدن اصلی شرکت زغال‌سنگ منطقه طغرالجرد

جان ‌باخت.

20شهریور 1402: جان باختن 6کارگر در انفجار معدن زغال‌سنگ البرز شرقی در طزره‌ دامغان که باعث شد حتی رییس مجلس شورای اسلامی برای بررسی علل وقوع حادثه معدن زغال‌سنگ البرز ماموریت ویژه‌ای به کمیسیون صنایع بدهد.

10آبان ماه 1401: در حادثه ریزش معدن زغال‌سنگ پابدانا شهرستان کوهبنان دو کارگر معدن جان باختند که به‌ گفته مسوولان علت این حادثه در دست بررسی است.

17اردیبهشت 1400: در پی وقوع حادثه ریزش تونل 42 و k13 زغال‌سنگ البرز شرقی در منطقه طزره دامغان و جان باختن دو کارگر این معدن، فعالیت در این کارگاه از معدن زغال‌سنگ تا اطلاع ثانوی تعطیل شد.

22شهریور 1400: حادثه ریزش تونل معدن زغال‌سنگ هجدک در بخش کوهساران راور منجر به جان باختن کارگر 35ساله این معدن شد.

16شهریور 1399: حادثه ریزش در معدن تونل شماره دو زغال‌سنگ هجدک شهرستان راور در استان کرمان چهار کشته و یک مصدوم داشت.

گفتنی است، معادن مهماندویه دامغان جزو معادن زغال‌سنگ شرکت البرز شرقی هستند.

روستای مهماندویه در ۳۵کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان در استان سمنان واقع شده است. استان سمنان ۴۲نوع ماده معدنی شناخته شده دارد که ذخیره قطعی معادن این استان حدود ۶۰۰‌میلیون تن و ذخیره احتمالی آنها حدود یک ‌میلیارد تن است، البته براساس شواهد زمین‌شناسی پیش‌بینی می‌شود ذخیره معدنی این استان بیش از ۲ و نیم ‌میلیارد تن باشد، این میزان ذخیره چشمگیر و در کشور کم‌نظیر است و قابلیت سرمایه‌‎گذاری به وسیله بخش خصوصی را دارد.