لزوم احداث زنجیره ارزش گوهر سنگ کشور

در کشور ما هم صنعت گوهرسنگ چندین مزیت دارد که چنانچه این صنعت توسعه یابد می‌تواند جایگاه اقتصادی قابل قبولی برای کشور در دنیا ایجاد نماید. از منظر تاریخ ، فرهنگ ایران و اقتصاد خانواده ها به گوهرسنگ ها گره خورده است .   

هر چند امروز تا حدودی تکیه اقتصادی و پشتوانه اقتصاد خانواده‌ها طلا است ولی سنگ‌های قیمتی نیز در این گروه قرار می‌گیرند . از نظر فرهنگی ، ایرانیان در مقایسه با خیلی از ملیت‌های دنیا علاقه بیشتری به گوهرسنگ‌ها دارند و این نکته مربوط به گوهر در اقتصاد داخلی و خارجی( ارز آوری) کشور قابل توجه است. از سوی دیگر خصوصیاتی مانند ، بازار مصرف پر جمعیت داخلی و منطقه ای ، وجود منابع گوهرسنگ‌های متنوع در کشور ، وجود منابع متنوع و بسیار غنی در کشورهای هم ریشه و هم فرهنگ چون افغانستان، تاجیکستان، پاکستان ، وجود نیروی کار جوان و خلاق ،کم هزینه‌بودن راه‌اندازی کارگاه‌های تولید  و پردازش از نظر؛ ماشین‌آلات و فضای لازم ، سادگی و آسانی از نظر حجمی، وزنی، نگه‌داری، حمل ونقل و جابجایی ، ارزش افزوده بالا ، فراگیری آسان این صنعت ، همه و همه دلایل مناسبی برای تغییر رویکرد  و تمرکز توجه سرمایه گذاری در این بخش از ذخایر زیر زمینی کشور است .

هدف از تدوین طرح توجیهی اقتصادی احداث زنجیره ارزش گوهر سنگ کشور تحلیل و ارائه ی دلایل شفاف برای سرمایه گذاری در زنجیره ارزش این ماده معدنی در کشور می باشد .

 خلاصه طرح

    طبق بررسی های تیم تحقیقاتی ، معدنی شهید خوشنویس که بر روی اسناد بالا دستی توسعه گوهر سنگ کشور و همچنین حلقه های اجرایی زنجیره ارزش مربوطه شامل ؛ معدن ( از ثبت تا بهره برداری) ، صنایع معدنی ، صنعت و بازرگانی گوهرسنگ ها انجام شده است ، نتایج ذیل حاصل گردید ؛

1-    نیاز به یک بازنگری در سیاستگذاری بخش معدن کشور در حوزه ی گوهر سنگ ها غیر قابل انکار است .

2-    با توجه به نبود یک چشم انداز اصولی در این حوزه و در سنوات گذشته ، زیر ساختهای لازم برای پیاده سازی زنجیره ارزش وجود نداشته و این موضوع کار تحقق طرح را با مشکل روبرو خواهد کرد.

3-    در طرح اقتصادی کلان مربوطه می بایست تمام زیر ساختهای لازم برای تک تک حلقه های زنجیره ارزش دیده شده و اجرایی شود .

4-    حذف حلقه های واقعی و مغفول مانده مانند ؛  اکتشاف و بازرگانی خارجی ، باعث غیر واقعی شدن طرح اقتصادی در این حوزه می شود که موجب تشکیل سراب موفقیت در رقابت با رقبای خارجی خواهد شد  .

5-    نتایج مقایسه ی نرخ بازگشت سرمایه در 5 حالت سرمایه گذاری ، در مثال آورده شده در این طرح ( گوهر سنگ فیروزه)  لزوم و اهمیت اجرای حلقه بازرگانی خارجی و بحث خطیر برندسازی را نشان می دهد .

6-    پیوست های جذاب طرح مانند پیوست اجتماعی ( ظرفیت اشتغال ، تاثیرات فرهنگی و حفظ کیان خانواده ، مهاجرت معکوس و ...)  این طرح را از طرح های معدنی و اقتصادی دیگر متمایز می نماید .

7-    در این طرح تمام اقدامات مربوط به  استراتژی های مربوط به اهداف سند چشم انداز ماده معدنی فوق احصا شده است .

8-    در این طرح برای فروش محصول صنعتی ( گوهر سنگ جواهری) در خارج از کشور واحد ارزش ( به طور متوسط) به ازای هر گرم 100 دلار ارزش گذاری شده است که 10 درصد متوسط قیمت فروش گوهر سنگهای ایرانی در خارج از کشور می باشد .

9-    در صورت تحقق زنجیره ارزش در کشور  ، تراش گوهرسنگ های کشورهای دیگر همچون افغانستان سودهای کلانی را بدون سرمایه گذاری در حلقه های قبلی مربوطه از زنجیره ارزش مختص آنها عاید کشور خواهد نمود که ارز آوری چندین برابری را به ارمغان خواهد آورد ( برای مثال تراش در صورت ایجاد حلقه ی صنعت یا همان تراش جواهری گوهر سنگها در کشور بدون نیاز به سرمایه گذاری در حلقه های قبل مانند اکتشاف ، بهرهبرداری و صنایع معدنی ، تنها با تراش گوهر سنگهای کشور افغانستان سود سرشار چند صد برابری عاید کشور خواهد نمود).

10-    مهمترین بخش کیفی زنجیره که در ظاهر بسیار هزینه بر است بخش تحقیق و توسعه است که شامل؛ ایجاد سازمان استاندارد ، تاسیس پژوهشکده و مرکز تحقیقات ، تاسیس خانه گوهر ، برند سازی ، آموزش ، رسانه ، تبلیغات و برپایی نمایشگاه و ... می باشد . این بخش تاثیر بسزایی بر روی توسعه اقتصادی زنجیره خواهد داشت .

11-    با توجه به بررسی های اولیه کارگروه ، تعداد 130 نقطه امید بخش در کشور و در محدوده 31 استان برای سرمایه گذاری پیش بینی شده است .

12-    در فاز اول تا پایان سال  1402 "حلقه های بازرگانی" و "تحقیق و توسعه" برای 31 استان تعبیه شده است که در فازهای بعدی بر اساس ظرفیت نقاط پروژه محور،  قابل توسعه و افزایش خواهد بود .

13-    زیر شاخه های حلقه های زنجیره ارزش در این طرح کاملا واقعی و بر اساس استانداردها و قیمت های جدید ترسیم شده اند . سرمایه گذار در انتخاب و تغییر آنها مختار است .

14-    در جداول و جزئیات طرح ، شاخه هایی از حلقه ها که تجربه اجرایی ثبت شده در کشور نداشته اند ،  اعداد یا آیتم های مواد دیگر معدنی مشابه جایگزین شده است که قابل اصلاح می باشد ( مثال ؛ حفاری های نیمه عمیق اکتشافی یا روش آتشباری در بهره برداری معدن) .

15-    در این طرح ، نتایج و بازگشت سرمایه 5 نوع زنجیره ارزش با یکدیگر مقایسه شده است که خلاصه زنجیره ی فیروزه آن بدین شرح است ؛

    بهترین زنجیره از نظر بازگشت سرمایه زنجیره شماره 3 (معدن ، صنایع معدنی  صنعت) با 143 درصد بازگشت سرمایه در 8 ماه  و زنجیره شماره 5  (زنجیره کامل تا بازرگانی خارجی)با 169 درصد بازگشت و زمان 6 ماهه  می باشند که نشان از اهمیت نقش گوهر تراشی جواهری و بازرگانی خارجی آن دارد .

    در ذیل خلاصه ای از آنالیز انجام شده و میزان سرمایه گذاری لازم برای تحقق این طرح اقتصادی به تفکیک حلقه های زنجیره ارزش و تفکیک فاز ( اول و دوم) اجرای آن آمده است ؛

 

 

نکته :

    دلیل اختلاف فاحش ارزش سرمایه گذاری بین معدن و دو حلقه بعدی این است که زیر ساختهای اصلی مورد نیاز برای ایجاد زنجیره ارزش ، در حلقه اول دیده شده است که تا 20 درصد قابل انتقال به حلقه های بعدی می باشد  و در مجموع ،  ارزش سرمایه گذاری زنجیره ، ثابت خواهد بود و تنها از حلقه ای به حلقه دیگر منتقل خواهد شد .