تحول در بخش تولید اطلاعات پایه معدنی کشور و اکتشافات عمقی جهت دستیابی به ذخایر پنهان در کلاس جهانی

این ویژگی‌ها می تواند ایران را در ردیف اول خاورمیانه و آسیای میانه از لحاظ فعالیت های اکتشافی معدنی، فناوری و سرمایه گذاری بخش معدن قرار دهد. گواه این ادعا می توان به کمربندهای فلزایی متنوع و مختلفی از جمله کمربند مس، طلا، آهن، کمربند تبخیری (بیش از 200 گنبد نمکی)، کمربندهای سرب و روی اشاره کرد که همه اینها منجر به داشتن حداقل 10 معدن بزرگ در کلاس جهانی در کشور عزیزمان شده است.
در حال حاضر ذخایر کشف شده در حال بهره برداری 58 میلیارد تن است که در مقایسه با وسعت و پتانسیل کشور اندک است. در شرایط کنونی جهت رهایی (یا بی اثر کردن) تحریم ها و کم کردن عدم وابستگی به درآمدهای نفتی و همچنین محقق کردن منویات مقام معظم رهبری (رونق تولید) توجه ویژه به کشف ذخایر معدنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که می توان در چارچوب برنامه ای هماهنگ و قابل حصول به اهداف آرمانی برسیم که همانا حصول حداکثری ارزش افزوده و بهره برداری بهینه از ذخایر معدنی، رونق تولید و کاهش وابستگی به نفت است.
از اهداف راهبردی سازمان زمین شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در راستای سیاست عمومی دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه اکتشاف در صورت محقق شدن درآمدهای اختصاصی و بودجه های تخصصی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- کشف منابع معدنی متنوع جدید برای توسعه بخش معدن و افزایش سهم آن در تولید ناخالص داخلی که در این زمینه با استفاده از اطلاعات پایه زمین شناسی و ژئوشیمیایی و دیگر اطلاعات اقدام به شناسائی تیپ-های مختلف کانی زایی کرده که در حال حاضر از تعداد 685 ورقه یکصدهزارم ژئوشیمیایی تاکنون بالغ بر 464 ورقه به اتمام رسیده است. حدود 225 ورقه در زون زاگرس و مناطق کویر قرار دارند که در اولویت دوم تهیه قرار می گیرند. مطالعات منجر به شناسایی بیش از 100 محدوده امیدبخش معدنی شده که هم اکنون تعدادی از آنها به‌عنوان معدن در حال بهره برداری هستند.
2- سرمایه گذاری اکتشافی در مناطق محروم و دارای پتانسیل معدنی در راستای اشتغال زایی که در این زمینه در سال‌های گذشته سازمان طی دو مرحله تحت عنوان زون های اکتشافی بیست‌گانه اول 184 ورقه در 22 استان و بیست‌گانه دوم در 168 ورقه در 15 استان در مجموعه مساحتی بالغ بر 902 هزار کیلومترمربع را تحت پوشش اکتشافی قرار دادند که منجر به شناسایی بیش 500 محدوده امیدبخش با بیش از 20 ماده معدنی که تا مرحله صدور گواهی کشف و پروانه اکتشاف نیز است.
3- کشف فلزات استراتژیک و تأمین خوراک مورد نیاز کشور در راستای کاهش وابستگی به‌طوری‌که طی سال‌های گذشته در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور حداقل جهت اکتشاف 20 ماده معدنی استراتژیک در سطح کشور بالغ بر 250 پروژه بر روی مواد معدنی مختلف از جمله فسفات، طلا، پتاس، مس، سرب، روی، آتیموان، قلع، تنگستن، خاک‌های نادر، تیتان، سولفات سدیم، مولیبدن، خاک‌های صنعتی، املاح تبخیری، بوکسیت، آهن، مونازیت و سایر فلزات غیرآهنی انجام شده و در حال حاضر نیز این پروژه با توجه به پیشرفت کانه‌آرایی و پایین آمدن عیار و نوع استحصال و نیاز به عناصر استراتژیک خاص مانند عناصر نادر خاکی، لیتیم، نیاز روزافزون فلزات پایه‌و... ادامه پیدا خواهد کرد.
4- حرکت به سوی کشف منابع معدنی عمیق برای اکتشافات عمقی پس از تعیین آنومالی ‌های ژئوفیزیک هوایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با داشتن کارشناسانی توانا ضمن بررسی میدانی و با استفاده ازاکتشافات ژئوفیزیک زمین، ژئوشیمیایی به روشMMI و در نهایت حفاری می‌تواند از مرحله شناسایی تا ذخیره قطعی ماده پیش رود و تحول بزرگی در اکتشافات زیر سطحی انجام دهد.
5- توسعه بخش فرآوری و کانه آرائی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در راستای افزایش ارزش افزوده و جلوگیری از خام فروشی که سازمان با داشتن اولین و مجرب‌ترین مرکز تحقیقات فن‌آوری مواد معدنی کشور تصمیم ‌دارد طی برنامه پنج ساله پروژه‌های فرآوری همچون آلونیت، عناصر نادر خاکی لیتیم و طلای تیتان و فسفات و پتاس را اجرایی کند.
6- توانمندسازی و توسعه دانش مهارتی و فنی کارشناسان با برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت و بلندمدت
7- توسعه استفاده از فناوری‌ها و تکنیک های نوین اکتشاف
8- همکاری و تعامل با سازمان‌ها و شرکت های خصولتی (تهیه و تولید و ایمیدرو)، سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها در راستای توسعه بخش معدن و که در این زمینه می توان به پروژه مشترک سنگان اشاره کرد.
9- توانمندسازی بخش های خصوصی با برون سپاری بخشی از پروژه های اکتشافی سازمان به آنها که در حال حاضر چندین پروژه اکتشافی به بخش خصوصی در حال انجام است و در صورت فراهم شدن بودجه در 5 سال آینده حدود 1000 برگه 25000/1 ژئوشیمیایی واکتشافی که غالباً مربوط به مناطق امیدبخش است، تحول بزرگی ایجاد کند.
و سخن آخر اینکه باید با همفکری، همیاری و تعامل همه بخش ها (دولتی- خصولتی- خصوصی) که در این عرصه فعالیت می کنند و با توجه به اهتمام ویژه مقام‌عالی وزارت صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان در مقوله اکتشاف، با برطرف کردن چالش های و ضعف های داخلی، تهدیدات خارجی را به فرصت تبدیل کرده و به قول فرمایشات مقام معظم رهبری تا گنجینه های نهفته در خاک ایران در خدمت پیشرفت و رفاه ملت قرار گیرد.

محمدباقر درّی
سرپرست معاونت اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور