اولویت سرمایه گذاری در معادن عمیق

با وجود این عقب ماندگی ایران جزو چند کشور معدنی دنیا است و این نشان می دهد که کشورمان به جهت منابع معدنی ذخایر بسیار خوبی دارد. از سویی داشتن منابع گازی فرصتی برای ما رقم زده است که بتوانیم به سمت فرآوری محصولات معدنی برویم و از هرگونه خام فروشی جلوگیری کنیم.

کشور استرالیا به جهت منابع معدنی ذخایر بالایی دارد ولی از آنجا که این کشور انرژی ارزان قیمت ندارد، بیشتر صادرکننده مواد معدنی خام است. این در صورتی است که ایران می تواند با توجه به گازی که در اختیار دارد گام های خوبی را در بخش صنایع بر دارد. به عنوان مثال بیش از 3 میلیارد تن مواد ذغال سنگ کشف شده داریم که می توان با بهره برداری از آن به دستاوردهای خوبی دست یافت. این در حالی است که خیلی از کشورها چنین بهره مندی خدادای را ندارند. از سویی ایران با داشتن 68 نوع ماده معدنی می تواند نقش اساسی در حوزه معدن و صنایع معدنی در دنیا ایفا کند.

با توجه به توضیحات ارائه شده و جایگاه بالای ایران در حوزه معدن ضرورت دارد که به این بخش بیش از گذشته توجه شود، طی چند سال گذشته (از سال های 92 تاکنون) با سرمایه گذاری که در حوزه فولاد و مس صورت گرفت، از جایگاه پانزدهم به جایگاه هشتم رسیدیم. بدین جهت با سرمایه گذاری صحیح می توان به پیشرفت های خوبی در صنایع معدنی دست پیدا کنیم. همچنین با حمایت از اتمام پروژه های نیمه تمام و پروژه های جدید که برای کامل کردن زنجیره تولید فولاد صورت گرفته، شاهد این هستیم که صادرات در این حوزه استراتژیک رقم خورد.

اگر بررسی صورت گیرد، سال 91 ما به عنوان یکی از واردکنندگان عظیم فولادی بودیم در صورتی که اکنون بیش از 5 میلیارد دلار در زنجیره فولاد صادرات داریم. این نشان می دهد که حوزه معدن و صنایع معدنی یک حوزه ای است که باید به آن بیش از گذشته توجه کرد. با این اوصاف تأکید می کنم که در بخش معدن نیاز به اکتشاف داریم. از حدود 80 سال پیش اکتشاف معدنی آغاز شده است این در حالی است که ما معدنی در کشور داریم که قدمت آن به هزاران سال پیش برمی گردد.

از این رو در حوزه شناسایی معادن اولین اقدامی که باید انجام داد استفاده از ژئوفیزیک هوایی و نقشه های ماهواره ای است. باید بپذیریم که در این بخش عقب ماندگی داریم. سازمان زمین شناسی نتوانسته وظایف خود را بخوبی انجام دهد که این امر به دلیل نداشتن بودجه و دولتی بودن صرف آن است.
نکته دیگر این است که با توجه به بررسی های صورت گرفته طی چند سال اخیر، معادن بزرگ روی زمین مانند معادنی مثل گل گهر، انگوران، سنگان و چادرملو وجود ندارد؛ معادن بیشتر متوسط یا کوچک تر هستند که ذخایر آنها کمتر است. بدیهی است در این رابطه ضرورت دارد که دولت حمایت ویژه ای داشته باشد و بودجه ای را تخصیص دهد تا به عمق زمین رفت و معادن عمقی را فعال کرد.

نکته بعدی این است که ایران دسترسی به آبهای خلیج فارس تا دریای عمان دارد و با کشورهای افغانستان و آسیای میانه می تواند همکاری های مشترک داشته باشد به گونه ای که می توانیم با استفاده از مزیت گاز، معادن کشورهای همسایه را فعال و تولید مشترک را تعریف کنیم. با این تفاسیر باید به چند نکته توجه کرد، اول اینکه حضور بخش خصوصی در معادن کوچک و متوسط صدردصد است و در معادن بزرگ، دولت سهم بسیار کمی دارد و بیشتر خصولتی ها در معادن فعال هستند لذا باید جهت گیری به گونه ای شود که بخش خصوصی بیشتر درگیر شود.

از سویی دیگر تأکید می کنیم سرمایه گذاری در معادن عمیق ضرورت دارد. برای تحقق چنین امری باید از تکنولوژی دنیا استفاده کرد؛ علم و دانش ایران از این لحاظ کم است و نیاز به تجربه و تخصص شرکت های خارجی داریم. موضوع دیگر این است که بایستی در زنجیره فولاد، مس، روی، سرب و سایر مواد معدنی تا محصول نهایی حرکت کرد. در این میان بحث محیط زیست و مسائل اجتماعی هم اهمیت بسزایی دارد. بدین جهت می توان تیم ویژه ای از سوی استان ها ایجاد کرد تا همراهی های لازم صورت گیرد و البته رعایت کامل مسائل زیست محیطی باید در اولویت باشد.

همچنین دولت و مجلس بایستی از تصویب و ابلاغ بخشنامه ها و مقررات مکرر در همه حوزه های صنعت جلوگیری کنند. ظرف دو سال گذشته به خاطر شرایطی که به جهت تحریم داشته ایم، تصممیات موردی اتخاذ شده که فعالان اقتصادی را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. در نهایت باید گفت معدن و صنایع معدنی جایگاه ویژه ای دارند با حمایت ویژه می توان شاهد جهش در این حوزه بود.

*مدیرعامل سابق سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران